[145]
lands Noorderkwartier overbodig werd'*. Naast de zorg voor de zeedijken strekten
de bemoeienissen van dit hoogheemraadschap zich nl. ook uit over bepaalde wegen
en alles wat daarmee samenhing.
Waterland en Zaanstreek
In het hoogheemraadschap van Waterland en de heemraadschappen de Eilands
polder, Mijzen en Wormer, Jisp en Neck een structuur die lijkt op die van West
friesland: alle gebieden binnen een omringdijk maar zonder gemeenschappelijk
dijkbestuur, behalve in Waterland. In de Eilandspolder kwam in 1758 een ge
meenschappelijke regeling tot stand voor het onderhoud van de ringdijk en de mo
lens. De overige waterstaatszorg bleef bij de dorpen tot 1796 toen dorps- en polder
bestuur gescheiden werden15-
In het gebied van de Mijzerkoos en Wormer, Jisp en Neck zorgden de inliggende
dorpen voor het hele waterstaatsbestuur in hun rechtsgebieden, dus ook voor het
onderhoud van de omringdijken. Na 1851 zijn de dijkzorg en de bemaling hier
overal gemeenschappelijk gemaakt door de instelling van heemraadschappen. Wat
er aan waterstaatszorg overbleef, het schoonhouden van sloten, onderhoud van een
weg of brug etc. en de inning van de omslag werd, evenals in Westfriesland, aan
banbesturen opgedragen. Ook deze bannen zijn in de loop van de 20e eeuw opge
heven.
In de bannen Oost- en Westzaan de oude ambachtsheerlijkheden -en de heer
lijkheid Assendelft traden schout en schepenen op als dijkgraaf en heemraden,
zowel voor hun zeedijk als voor het inliggende land. In 1718 werd Krommenie
op waterstaatkundig gebied afgescheiden door het graven van de Nauernasche vaart
een aantal jaren eerder- In 1796 werden de beide polders Oost- en Westzaan afge
scheiden van het ambachtsbestuur en werden zelfstandige polders, evenals alle
andere polders in dat gebied15.
Rijnland, Amstelland en het Gooi
Ook in Rijnland, Amstelland en het Gooi zorgden de ambachten ambachtsheer-
14 Mr. G. de Vries Az„ bewerkt door Jhr. mr. J. W. Schorer, De Zeeweringen en water
schappen van Noord-Holland 1894, blz. 532-533.
15 B. M. de Jonge van Ellemeet, inventaris van het oud-archief van Graft, 1922,
nr. 129 "Notulen der vergaderingen van dijkgraaf en heemraden van de ban of polder
Graft, 1796-1859. 1 deel".
16 C. J. Gonnet, inventaris van de Zaanlanden, 1917-1918,
nr. 81 "Gaderboek der polderkosten, 1799-1819. (polder Westzaan) 2 delen".
nr. 88 Rekening en verantwoording van de penningmeester van de polder Westzaan
7799-1821. 5 delen".
nr. 800 "Concept-instructie voor het dijk-collegie en polderbestuur in de banne van
Oostzaan en Oostzaandam, voorgesteld door de kiezers uit de ingelanden, 18 januari
1796. 1 stuk".
nr. 802 "Notulen- en resolutieboek van het collegie van dijkgraaf en heemraden (pol
der Oostzaan) 7796-1828. 1 bundel".
[144]
lijkheden of schoutambachten voor de afwatering in hun rechtsgebieden17. Tot
de 2e helft van de 19e eeuw stonden de veenpolders eveneens onder hun bestuur.
17 R. D. Baart de la Faille, inventaris van het oud-archief van Aalsmeer en Kudelstaart,
1921,
nr. 62. "Schouwcedullen van schout en kroosheemraden. 1666-1811. een pak".
nr. 63. "Legger van het ambacht ten behoeve van het schouwen. 2e kwartaal 18e eeuw.
Oosteinde. 1 deel".
nr. 64 "idem. Uitterweg en Westeinde. 1 deel".
P. N. v. Doorninck, inventaris van het oud-archief der gemeente Spaarndam, 1894,
nr. 13 "24 maart 1726. Conditiën en voorwaarden waarop schout, schepenen en pol
dermeesters van den Sparendammerpolder publiek besteden willen het maken van
enige percelen nieuwe kadijk".
P. N. v. Doorninck, inventaris van het oud-archief der gemeente Spaarnwoude en
Haarlemmerliede, 1894,
nr. 60. "2 februari 1634. Op verzoek der ingelanden van Sparwoude en Hoffambacht
bepalen hoogheemraden van Rijnland dat de schouw over de sloten jaarlijks door
schout en schepenen zal worden gehouden in de maand september, tien dagen voor
Amsterdamse kermis".
nr. 68 "10 mei 1649. Quoyere gemaeckt ende overgegeven bij de regenten van Spaer-
woude aen die Wel Ed. Vermogende heeren dijckgrave ende hooge heemraden van
Rijnlandt, volgende de metinge van hare landen gelegen in de banne van Spaerwoude
bij mr. Pieter Bruyns gesworen lantmeter der voorscreven heeren, gedaan in de
maent juni en juli anno 1586".
nr. 71 "idem, 16 maart 1653".
nr. 140 "25 juni 1729. Overeenkomst tussen Cristoffel van Beek, schout van Sparen-
woude enerzijds en Bannier van Nes, schout van 't Hoffambacht en verschillende in
gelanden van de inlaagpolder anderzijds omtrent het maken van aen gedeelte cadijk;
ten overstaan van de notaris Willem Baart en getuigen".
nr. 193. "1775-1805. Rekening, bewijs en reliqua van den schout en secretaris der
banne van 't Hoffambacht aan den gerechte derselver banne van de geabandonneerde
landen van Sijpestein, Klaas Slomp, Dirk Jans van Beek, Tetteman en Jan Everts".
G. v. Es, inventaris van het oud-archief van Kortenhoef, 1925
nr. 120 "Schouwen door schout, schepenen en poldermeesters en molenmeesters van
dijken, landen, enz., 1604-1746. 1 bundel"
nr. 133 "Conditie van aanbesteding door schout en molenmeesters van het opgraven
van een sloot bij den koornmolen, 1710, 1 stuk".
nr. 138 "Conditiën van verpachting door regenten van de veenakkers en -wateren,
1685-1687. 1 stuk'.
nr. 137 "Instructie voor de watermolenaars, vastgesteld door schout en poldermeesters,
1704. 1 stuk".
inventaris van het gemeente-archief van Diemen, z.j.
nr. 5a "Geschil tussen schout en schepenen van Diemen en Henri Assuerus Burghout
betreffende het onderhoud van de Stammerdijk, 1757-1760".
H. L. Driessen, inventaris van het oud-archief van de gemeente Uithoorn, 1921,
nr. 25 "Belegging der penningen, geconsigneerd tot waarborg der ongelden van de
vervreemde landen, 1755-1802. 1 bundel".
nr. 46 "Resolutie van de schout en molenmeesters van Kudelstaart en Bezworen Kerf,
mitsgaders ambachtsbewaarders aldaar tot het steken van twee verlaten, het ene
in Vrouwenakker, het andere in Jan Besuyensvaart, 1635, afschrift, 18e eeuw".
G. v. Es, inventaris van het oud-archief van de gemeente Ouder-Amstel, 1928,
nr. 121 "Overeenkomst tussen schout en schepenen en de Parnassen der Portugese
Joden over het uitdiepen van de sloot voor het kerkhof, 1741. 1 stuk".
