Utrecht naar het rijk der fabelen moeten worden verwezen. In Brabant waren er
echter zeker zes. Een daarvan was Ter Drake, welke kommanderij haar ontstaan
te danken had aan een schenking van de heer van Breda, die kort na 1144 moet
hebben plaatsgevonden. Zij behoorde tot de ordes-provincie Frankrijk, met Parijs
ais hoofdzetel. Na de opheffing van de Tempeliers in 1312 behoorde zij tot het
groot-prioraat of de natie Frankrijk van de Johannieters. De voornaamste goederen
lagen in Alphen en Oosterhout. Een interessant gegeven is ook dat zij eigen schepe
nen "in den hove ter Braken" hebben gehad.
Ten aanzien van de inventarisatie van het archief van de Duitse Orde te Gemert
deed zich de merkwaardige situatie voor dat hier sprake is van een vermenging van
privaatrechtelijke en publiekrechtelijke archieven. Het is tegelijk een kerkelijk ar
chief, een huisarchief en een heerlijkheidsarchief. Verder bleek het niet zo te zijn,
dat de kommandeur van Gemert zonder meer als heer van Gemert optrad, maar dat
reeds in de eerste helft van de 15e eeuw de landkommandeur van Oudenbiczen
optrad als heer van Gemert nu eens samen met, dan weer zonder de kommandeur
van Gemert. Aan het slot van de paragraaf over de inventarisatie uitte spreker kri
tiek op de onzorgvuldigheid waarmee men bij de grote archiefruil tussen Nederland
en België in 1953 is te werk gegaan.
Voor de bestudering van de geschiedenis van Noord-Brabant wees hij tenslotte op
een aantal onderwerpen, waarover in dit archief materiaal te vinden is, zoals de
geschiedenis van Gemert zelf, de ontginning van de Peel, de niet uitsluitend Bra
bantse adel, de rol van de Duitse Orde tijdens de Religietwisten, en de politieke ge
schiedenis.
Op deze beide voordrachten volgde een levendige discussie, waaraan werd deelge
nomen door de collega's Bousse, Kappelhof, Findemann, Van Dijck en Van Ham.
Met name werd gesteld dat een goede publicatie over de kommanderij Ter Brake
aan een reeds lang bestaande behoefte zou voldoen.
Omstreeks het middaguur vond vervolgens de ontvangst plaats door het Stadsbe
stuur van Turnhout. Burgemeester Proost heette op het stadhuis de deelnemers van
harte welkom. Hij was verheugd dat zijn stad na zoveel jaren eindelijk aan de beurt
mocht zijn voor de Brabantse archivarissendag. Na een korte historische uiteen
zetting waarin hij ook lof toezwaaide aan de Geschied- en Oudheidkundige Kring
Taxandria, verzekerde hij de genodigden dat het Stadsbestuur aandacht heeft voor
de wetenschappelijke geschiedbeoefening en grote waarde hecht aan (internationale)
contacten op elk terrein.
In zijn dankwoord ging de voorzitter van de Kring van Noordbrabantse archivaris
sen F. A. Brekelmans eveneens in op de geschiedenis van Turnhout. Als gemeente
archivaris van Breda vermeldde hij uiteraard ook de relaties tussen zijn stad en
Turnhout. Verder prees hij de vroegtijdige start van de geschiedbeoefening in deze
stad en vertelde hij, dat hij de ere-archivaris Peeters reeds lang kende.
Tenslotte maakte hij over de huisvesting en de outillage van archief en bibliotheek
van Turnhout enige opmerkingen, die een aantal deelnemers de wenkbrauwen deed
fronsen. Gelukkig nam burgemeester Proost een en ander nogal gemoedelijk op.
Hij bracht een dronk uit op de Brabantse archivarissendag en beloofde dat de op-
[62]
merkingen van archivaris Brekelmans de nodige aandacht zouden krijgen, al wilde
hij wel vast kwijt dat diens voorstellen niet in een handomdraai verwezenlijkt kunnen
worden.
Tijdens het middagmaal deelde de gemeentearchivaris van 's-Hertogenbosch
P. Th. J. Kuyer in een geestige speech mee dat hij de collega's voor de 20e Bra
bantse archivarissendag naar zijn stad uitnodigde, 's Middags werd een bezoek
gebracht aan de gerestaureerde priorij van Korsendonk, waar ook de fraaie vaste
verzameling schilderijen en tekeningen van Albert van Dijck (1902-1951) werd be
keken. Na terugkeer in Turnhout verdeelden de deelnemers zich in een aantal
groepen, waarvan er één een bezoek bracht aan het Taxandriamuseum, terwijl de
andere stadswandelingen maakten en de St. Pieterskerk, het Kasteel van de Herto
gen van Brabant en het Begijnhof bezichtigden. De dag werd besloten met een
avondmaal in de feestzaal van de Katholieke Volksbond.
De 19e Brabantse archivarissendag, waaraan een negentigtal collega's deelnam en
waarvan de organisatie was mogelijk gemaakt door subsidies van het Stadsbestuur
van Turnhout, het Provinciebestuur van Antwerpen, het Ministerie van Nederlandse
Cultuur en het Gemeentekrediet, was niet alleen daardoor maar vooral dank zij
de inzet van collega H. de Kok en zijn medewerkers een succes.
1, M. F. llsselmg
Naschrift
De opmerkzame lezer zal hebben geconstateerd dat er in het Nederlands Archieven
blad geen verslagen zijn verschenen van de 16e, 17e en 18e Brabantse archivarissen-
dagen. Uw verslaggever kan daarvoor slechts zijn excuses aanbieden en in het kort
iets over de daar besproken onderwerpen mededelen.
De 16e Brabantse archivarissendag werd op 10 en 11 oktober 1974 gehouden in de
stad Grave en het Tand van Cuyk. Op de begroetingsavond vertoonde collega
H. Douma op geestige wijze een serie fraaie dia's van het Land van Cuyk. Pater
Gerlach uit 's-Hertogenbosch hield de volgende morgen een lezing over de Stand
van zaken betreffende het onderzoek over de persoon en het werk van de Bossche
kunstschilder Jeroen Bosch. Collega E. Persoons uit Brussel sprak vervolgens over
De Moderne Devotie in het Hertogdom Brabant, 's Middags werd o.a. een bezoek
gebracht aan het Carmelietenklooster te Boxmeer en aan het Oorlogs- en Verzets
museum te Overloon.
De 17e Brabantse archivarissendag werd op 16 en 17 oktober 1975 gehouden te Me-
chelen. Collega G. Asaert van het Rijksarchief te Beveren-Waas sprak daar over
Brabanders op de Zeven Zee'ên, fictie of realiteit?, G. C. M. van Dijck van het Rijks
archief te 's-Hertogenbosch over Aspecten van de laat-middeleeuwse Cultuurge
schiedenis van 's-Hertogenbosch. Tenslotte gaf Prof. J. A. H. Bots van de Universi
teit te Nijmegen een Verslag van een onderzoek verricht aan de Katholieke Univer
siteit te Nijmegen, met betrekking tot de intellectuele geschiedenis van Noord-Bra
bant, ca. 1500-ca. 1800.
De 18e Brabantse archivarissendag werd op 14 en 15 oktober 1976 gehouden te
Bergen op Zoom. Op de begroetingsavond trad de Zang- en Speelgroep "Fluite-
[63]
