De hypotheken
Ook volgens het franse recht gold inschrijving in principe wel als een vereiste voor
een rechtsgeldige hypotheek, maar er waren zoveel uitzonderingen en bijzondere
regelingen, dat het een nogal verwarde toestand was. Bovendien verbond men vaak
7ijn gehele onroerend bezit zonder nadere aanduiding. Dit had tot gevolg, dat hypo
theeakten, vooral uit de periode 1811-1824, voor historisch onderzoek weinig
steun bieden.
Van tijd tot tijd werd voorgeschreven dat hypotheken hun geldigheid zouden ver
liezen, tenzij ze opnieuw ingeschreven werden. Dit geschiedde in 1811 toen de
franse wetgeving hier van kracht werd. Bij de invoering van het Burgerlijk Wetboek
in 1838 werd de mogelijkheid geschapen om hypothecaire inschrijvingen naar het
nieuwe systeem over te brengen. Voorts werd in 1879 een algehele vernieuwing
van de inschrijvingen voorgeschreven. In 1966 is dit herhaald, zij het slechts voor
die inschrijvingen, die dateren van vóór 1 juli 1948.
De raadpleging van de archieven
De archieven van de hypotheekbewaarders uit de periode van 1811 tot 1838 zijn in
1959 overgebracht naar de Rijksarchiefbewaarplaatsen in de provincies. In enkele
gevallen werden deze met behulp van inventarissen beter toegankelijk gemaakt. De
registers van inschrijving uit de periode van 1838 tot 1878 zijn vernietigd, evenals
de royementen uit de periode 1838 tot 1948. De zakelijke inhoud is echter in andere
registers bewaard gebleven. De registers van inschrijving uit de periode 1879-1948
zijn in 1969 overgedragen aan de Rijksarchiefdienst, veelal echter zonder de bijbe
horende toegang. Ze zijn daardoor nauwelijks te raadplegen.
Het merendeel van de hypothecaire en kadastrale boekhoudingen bevindt zich met
de bijbehorende kaarten nog bij de Dienst van het Kadaster en de Openbare Regis
ters. Het zou te ver voeren om de inhoud en de hantering van deze archieven in
detail te beschrijven. De raadpleging en de interpretatie vereisen meestal enige des
kundigheid. Om toch wat inzicht te verschaffen, is in zes, achter dit artikel opgeno
men schema's aangegeven, hoe men in de voornaamste registers zijn weg kan vinden.
Tot besluit volgt hieronder een lijst van de belangrijkste soorten archiefstukken die
bij het Kadaster in bewaring zijn gebleven; zij zijn ten dele openbaar.
1. Dagregister 1838 tot heden
2. Register van Overschrijving 1838heden (deels op microfilm)
3. Register van Inschrijving 1948heden
4. Royementen 1948heden
5. Algemeen Register 18381929
6. Algemeen Register no. 2bis 1838heden
7. Alphabetische Naamwijzer 18381929 (verwijst naar het Algemeen Register)
8. Percelenregister (no. 69) 18381929 (verwijst naar het Algemeen Register)
9. Percelenregister (no. 69a) 1879heden (verwijst naar het Register van Inschrijving)
10. Proces-verbaal van grensbeschrijving met kaartschetsen (betreft de grenzen van iedere
gemeente 1811 a 1830; niet alle meer aanwezig)
11. Verzamelplan (niet alle meer aanwezig)
12. Minuutplan (1832 of iets ouder; meestal op schaal 1 2500)
[46]
W
Moderne openbare registers
Foto Kadaster Apeldoorn
