kunststoffen voelt de Commissie zich genoopt duidelijk vast te stellen, dat tot nu toe
nog nooit verpakkingsmaterialen voor archivalia aan een zo diepgaand onderzoek
zijn onderworpen. Zij heeft de overtuiging dat een aantal van de tot nu toe zonder
enige bedenking gebruikte materialen enkel omdat zij "natuurlijk" zijn bij een
soortgelijk onderzoek zonder meer afgekeurd zouden worden. Een steekproefsgewijs
onderzoek naar de zuurgraad van charterenveloppen in het Rijksarchief te Maas
tricht toont aan, dat slechts een zeer gering aantal enveloppen neutraal reageerde
(zuurgraad 7, 0,5). Het merendeel had een zuurgraad, die schommelde tussen 5 en
6, ook de speciale, door het Algemeen Rijksarchief verstrekte, charterenveloppen
vielen onder deze categorie. Opgemerkt dient nog te worden dat de zuurgraad van
enveloppen van één partij sterk kon verschillen, hetgeen er op wijst dat de fabrikant
aan dit aspect geheel geen aandacht besteedt. Daarnaast waren vele enveloppen ge
kleurd met een kleurstof, die onder invloed van vocht een sterke neiging tot migreren
had. De gevolgen hiervan zijn b.v. duidelijker zichtbaar bij papieren stukken, die na
enkele tientallen jaren de kleur van de verpakking hebben overgenomen, een ver
schijnsel dat men in ieder archief kan aantreffen.
Vooruitlopend op de resultaten van het laboratoriumonderzoek werd door het res
tauratie-atelier van het Rijksarchief in Utrecht verder geëxperimenteerd met het ge
bruik van het materiaal makrolon als verpakkings- en bergingsmateriaal zowel voor
het omhulsel als voor de zegelbeschermer. Het T.N.O. vervaardigde bij wijze van
proef een aantal zegelbeschermers uitgaande van het Keulse model, dat zich leent
voor massaproductie. Voor het ultrasoon aan elkaar lassen (sealen) van de twee zij
den van het omhulsel en het bevestigen van de zegelbeschermer werd gebruik ge
maakt van een tweetal apparaten van de firma Branson te Soest, te weten het tafel
model 420 met verschillende laskoppen en het pistoolmodel. (Bijl. IV).
Aangezien het ultrasoon lassen een nieuw procédé in het systeem van charterberging
is, volgt hierna een beschrijving hiervan. Ultrasoon lassen is eigenlijk het aan elkaar
hechten van themoplastische kunststoffen door middel van ultrasone trillingen. Al
leen gelijksoortige materialen kunnen op deze wijze goed aan elkaar worden gelast.
Het principe van ultrasoon lassen is dat ultrasone trillingen (zeer hoge frequentie)
toegevoegd worden aan de op elkaar te bevestigen onderdelen. Deze trillingen plan
ten zich in het materiaal voort naar de lasnaad. Tengevolge van de wisselende druk
en wisselende schuif krachten wordt op de lasnaad warmte geproduceerd waardoor
beide delen in elkaar vloeien. Men neemt echter aan, dat de verbinding niet alleen
tot stand komt door smelten maar dat tengevolge van de ultrasone trillingen in de
smeltzone de lange molecuulketens van de kunstof gebroken worden en zich dan
verder weer met andere gebroken ketens verbinden. De lastijden variëren van 0.2 se
conde tot 4 seconden, dit dient door de restaurateur proefondervindelijk te worden
vastgesteld.
De hierna volgende schematische voorstelling geeft de bewerkingen van de verpak
king van een charter in het omhulsel en het vastzetten van het (de) zegel(s) in de
zegelbeschermer(s) aan.
[485
Schematische voorstelling van de bewerkingen.
r'V
- Het geprepareerde charter in positie leggen op foil
- Zegelbesc'nermingshoss in positie plaatsen en
vastlassen.
- Folie dubbelslaan
2. - Voor- en achterzijde van het orn
hulsel aan elkaar lassen, te begin
nen met de ophanghuls.
- Daarna het charter vastzetten door 1
randen op enkele plaatsen folie aan
lassen.
- Etikethouder lassen.
T O
3. - Ophanghuls over op'nangstaaf
in de kast schuiven.
