Mijn inleiding is wellicht meer een visie op de toekomst geweest dan een uiteenzet
ting over een op korte termijn te verwerkelijken situatie. Ik vind dit niet onjuist aan
gezien de zorg voor de materiële toestand van de aan ons toevertrouwde bronnen
uit het verleden van zo'n groot belang te achten is, dat planning op lange termijn
voor een goed beleid verantwoord is.
[470]
toestand in zijn totaliteit. Zoals de benaming van dit onderdeel van een archiefdienst
zich ontwikkeld heeft van boekbinderij naar restauratie-atelier, dient in de toekomst
de benaming restauratie-atelier vervangen te worden b.v. door de aanduiding: af
deling zorg materiële toestand.
Gezien het feit dat het ook onze taak is er voor te zorgen dat onze archieven ook
door na ons komende generaties geraadpleegd kunnen worden, dienen wij alles in
het werk te stellen de materiële toestand der stukken zodanig te houden of te her
stellen, dat instandhouding naar menselijke verwachtingen verzekerd is.
Van een aantal stukken is het bekend charters en hun zegels bijv. dat hun ma
teriële toestand in de laatste honderd, zelfs in de laatste vijftig jaar belangrijk ach
teruit is gegaan. Aan dit verval dient een halt te worden toegeroepen. Ook staat
het vast dat conserveringsmaatregelen t.a.v. de grote massa van kwalitatief slecht
19e en 20e eeuws papier nodig zullen zijn.
De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor dit belangrijk onderdeel van onze taak
ligt bij de archiefbeheerder, de Rijksarchivaris, de Gemeentearchivaris. Gezien de
specialistische kennis die voor de uitoefening ervan nodig is, dient hij te beschikken
over een afdeling ik denk hierbij bij een middelgroot archief aan een bezetting
van een man of vier: een all-round chef, theoretisch en praktisch van hoog niveau
en goed geschoold, een adjunct, potentiële vervanger en opvolger, beiden bij voor
keur met verschillende specialisaties: bijv. perkament, zegels, papier, oude banden,
platen. Verder een tweetal assistenten, die voornamelijk met routinewerkzaamhe
den, bindwerk, vervaardiging van verpakkingsmateriaal e.d. voor zover niet uit
besteed kunnen worden belast.
Ook dit laatste valt n.l. in het takenpakket van de afdeling zorg materiële toestand,
die zoals ik reeds zei alles dient te omvatten wat het materiële aspect van archieven
en collecties betreft. Er bestaat op het ogenblik de neiging deze materiële kant te
beperkt te zien: men wil voornamelijk alleen restaureren waarbij restauraties als die
van De Nachtwacht en De Liefdesbrief als lichtend voorbeeld worden gezien. Het
gevaar bestaat dan dat de gewone materiële voorzieningen: de bewaarcondities in de
depots, verpakkingsmaterialen, bindwerk e.d. tussen wal en schip terechtkomen en
overgelaten worden aan conciërges en toevallig aanwezige handige hulpkrachten.
Geen verstandig archiefbeheerder zal een vakkracht, die restauraties op hoog niveau
kan verrichten, aan de lopende band dozen laten vervaardigen. De verantwoordelijk
heid voor dergelijke werkzaamheden dient hij als Hoofd van de Afd. zorg materiële
toestand wel te dragen, aangezien hij de man en vaak de enige man is, die theoretisch
en vaktechnisch op dit terrein geschoold is.
Enige literatuur over bewaring, conservering en restauratie.
Bolland:
Der Neubau des Staatsarchivs. In Archivalische Zeitschrift, 69. Band 1973, blz. 17-35.
Buijtenen, M. P. van:
Verbeterde Charterbewaring, Motieven en Proeven in: Nederlands Archievenblad, 69
Jrg. II. Afl. 1965.
Duchein, M.:
Les batiments et équipements d'archives. Parijs 1966.
Archive Buildings and Equipment. Munchen 1977.
Flieder, F.:
La conservation des documents graphiques recherches expérimentales. Parijs. 1969.
Langwell, W. H.:
The conservation of books and documents. London, 1957.
Plenderleith, H.
The conservation of antiquities and works of art. London, 1956.
Stehkamper, H.:
Der Neubau des Historischen Archivs der Stadt Köln. In Archivaliche Zeitschrift, 68.
Band 1972, blz. 99-116.
Wachter, O.:
Restaurierung und Erhaltung van Biichern, Archivaliien und Graphiken. Wenen
Keulen Graz. 1976.
Spiegel van behoudenis. Restauratie van archivalia. Catalogus. Rijksarchief Utrecht. 1973.
Studies over Restauratie van archief, boeken en handschriften. Archief en Bibliotheekwe
zen in België, extranummer 12. 1974.
