mm
:M u«*< Wiiü g,v=x ,vtT«-^f f#b.-.w''j^*ws' f1wi| vJ*s#'Vnan*
«ww» mUt^K w£ j;,_, ,**L*, ft. ijU. 4*»*^ Sttf/^uow $K
*J ,jfS8* .»**4«;sSsL «4? *4;v& *89 «M» «ij ^8»!.irjfwj^f (J «^.(v^LaJityMip
WU*«W «wW «JgOt? .UK *»««-*«» 7|£*f« «4 !.«^»--t«2» «"^«WW" 4I4 a*> mimt .-"««ox fiw ^ue^divmt
4^ ,4&*wf£em.V 4WI&4? W<*&*
'®'0^'«^•"«.Cim.'iu Wfw-W&mam ^,»V»j^'wr4k *W»t^iitfe
tt&tTqtpft'&'Mp* t TwL^^aiififcr ioprwwf-awj*** l'^r««,&V&»4Ufë«m (Uf
..ru-i^n'f'"^ »f4 y*' ^vês4r <jKyd»we-«r^$M«' i'»?^> A<-fe yfowT
r 0>0r»4» ƒ**- u»m Smtnr »&Tï» >aj «mMw» XniWatnï* iwkS»X £4"«ci-o»^ «ij{4
y» «SfK**»# V **fef C-«rWr4^W,^Jv «w*#.^4 wf'*4*** <iv
flr-^iinfcrïf'vJ<f £«$»f*w«»<'§&»«r 4»Vw«£*4»f»«*»2S>
<P ISr^W4sJ^fe
teiêmA,(m Wqii >9
pi^gwm» «ji W4$>«*«f V^i4w*r4««*;
.ritf* 4*4^*4 £|f'
êfttf ftsewüC^f <5t vt4er**« C4«ktfN W <|w«ï>^wi^. füwT «Awroró Aptnm"fSw£i p&w .^P^r» f6*«y«
v^g.4-—4» - g*
Afb. 2. Bundesbrief van 1 augustus 1291.
Transcriptie van de Bundesbrief van 1 augustus 1291 tussen Uri, Schwyz
en Unterwalden, ontleend aan Quellenwerk zur Entstehung der Schweize-
rischen Eidgenossenschaft, Abteilung I: Urkunden, Band I: Von den
Anfangen bis Ende 1291 bearbeitet von Traugott Schiesz, Aarau 1933,
S. 776-783.
In nomine domini amen. Honestati consulitur et utilitati publice providetur, dum pacta
quietis et pacis statu debito solidantur. Noverint igitur universi, quod homines vallis
Uranie universitasque vallis de Switz ac conmunitas hominum Intramontanorum Vallis
Inferioris maliciam temporis attendentes, ut se et sua magis defendere valeant et in statu
debito melius conservare, fide bona promiserunt invicem sibi assistere auxilio, consilio
quo libet ac favore, personis et rebus, infra valles et extra, toto posse, toto nisu contra
omnes ac singulos, qui eos vel alicui de ipsis aliquam intulerint violenciam, molestiam
aut iniuriam in personis et rebus malum quodlibet machinando. Ac in omnem eventum
quolibet ac favore, personis et rebus, infra valles et extra, toto posse, toto nisu contra
expensis propriis, prout opus fuerit, contra impetus malignorum resistere, iniurias
vindicare, prestito super hiis corporaliter iuramento absque dolo servandis antiquam
confederationis formam iuramento vallatam presentibus innovando. Ita tarnen, quod
quilibet homo iuxta sui nominis conditionem domino suo convenienter subesse teneatur et
servire. Communi etiam consilio et favore unanimi promisimus, statuimus ac ordinavimus,
ut in vallibus prenotatis nullum iudicem, qui ipsum officium aliquo precio vel peccunia
aliqualiter conparaverit vel qui noster incola vel conprovincialis non fuerit, aliquatenus
accipiamus vel acceptemus. Si vero dissensio suborta fuerit inter aliquos conspiratos,
prudenciores de conspiratis accedere debent ad sopiendam discordiam inter partes, prout
ipsis videbitur expedire, et que pars illam respueret ordinationem, alii contrarii deberent
338
fore conspirati. Super omnia autem inter ipsos extitit statutum, ut, qui alium fraudulenter
et sine culpa trucidaverit, si deprehensus fuerit, vitam ammittat, nisi suam de dicto
maleficio valeat ostendere innocenciam, suis nefandis culpis exigentibus, et si forsan
discesserit, nunquam remeare debet. Receptatores et defensores prefati malefactoris a
vallibus segregandi sunt, donee a coniuratis provide revocentur. Si quis vero quemquam de
conspiratis die seu nocte silentio fraudulenter per incendium vastaverit, is nunquam haberi
debet pro conprovinciali. Et si quis dictum malefactorem fovet et defendit infra valles,
satisfactionem prestare debet dampnificato. Ad hec si quis de coniuratis alium rebus
spoliaverit vel dampnificaverit qualitercumque, si res nocentis infra valles possunt
reperiri, servari debent ad procurandam secundum iusticiam lesis satisfactionem. Insuper
nullus capere debet pignus alterius, nisi sit manifeste debitor vel fideiussor, et hoe tantum
fieri debet de licencia sui iudicis speciali. Preter hec quilibet obedire debet suo iudici et
ipsum, si necesse fuerit, iudicem ostendere infra (vallem), sub quo parere potius debeat
iuri. Et si quis iudicio rebellis exstiterit ac de ipsius pertinatia quis de conspiratis
dampnif(i)catus fuerit, predictum contumacem ad prestandam satisfactionem iurati con
pellere tenentur universi. Si vero guerra vel discordia inter aliquos de conspiratis suborta
fuerit, si pars una litigantium iusticie vel satisfactionis non curat recipere conplementum,
reliquam defendere tenentur coniurati. Suprascriptis statutis pro conmuni utilitate salubri-
ter ordinatis concedente domino in perpetuum duraturis. In cuius facti evidentiam presens
instrumentum ad peti(ci)onem predictorum confectum sigillorum prefatarum trium univer-
sitatum et vallium est munimine roboratum. Actum anno domini m"cc"Lxxxxn primo
incipiente mensc Augusto.
met het witte kruis op het rode veld wapperde. Wij vervoegden ons aan het ge
bouw en werden binnengelaten en op vriendelijke wijze in zijn beste Hoogduits
te woord gestaan door een der archiefambtenaren. Van hem vernamen wij, dat
de naam van de instelling, die mij van de beginne af aan geïntrigeerd had, moet
worden uitgesproken als Bundesbriefa.rc\m en niet, zoals ik eerst verondersteld
had, als Bundeshn'e/archiv. Eerstgenoemde uitspraak is natuurlijk ook veel logi
scher, daar er op de gehele wereld wel geen enkel archief zal bestaan, dat uitslui
tend brieven bevat.
Wij werden, na een hoge en monumentale trap opgegaan te zijn, binnengelaten in
een volkomen donkere ruimte en direct daarna werd de verlichting aangestoken.
De bewuste zaal bleek in het geheel geen vensters te hebben en airconditioned te
zijn. Langs de wanden hingen in vitrines alle of tenminste vrijwel alle op het ont
staan van het Eedgenootschap en zijn oudste geschiedenis betrekking hebbende
oorkonden. De meeste waren in het Duits, andere in het Latijn geschreven. Er
waren er die opvielen door hun fraaie schrift, andere door hun opvallende groot
te. Men kon nu de verlichting was ontstoken de charters bezichtigen, lezen of be
studeren. Gingen de bezoekers weg, dan werd de verlichting gedoofd en was de
zaal weder in een voor de conservering der bewuste charters gunstige duisternis
gedompeld.
339
