Enige chirografen
In het archief van de kerkvoogdij van de Walburgskerk te Zutphen, berustende in
het gemeentearchief aldaar, bevinden zich vele contracten merendeels pachtover
eenkomsten en contracten voor de leverantie van bouwmaterialen die in de vorm
van een chirograaf zijn opgesteld. Van een tiental zijn zelfs de bijeenbehorende
exemplaren in het archief aanwezig.
Mijn aandacht werd bij de inventarisatie van dit archief getrokken door de ver
schillende teksten die op deze chirografen doorsneden waren. De oudste, die van
1393, 1429 en 1450, dragen geen letters of tekst. Men achtte het blijkbaar voldoende
de beide helften met een onregelmatige vertanding dan wel langs een golvende lijn
van elkaar te scheiden. De oudst aanwezige chirograaf waarop de eerste letters van
het alphabet zijn geplaatst, dateert uit 1442. Een eeuw lang zou men deze gewoonte
trouw blijven, zij het dat in 1494 en 1498 een drietal chirografen aanwezig zijn,
waarop Ave Maria en waarschijnlijk Jhesus Marya geschreven staan.
Dat vanaf 1541 een vloed van vrome spreuken het ABC vervangen, zal het gevolg
zijn van de aanstelling van Harmen Barner tot kerkmeester, die deze functie bekleed
heeft van 1541 tot aan zijn dood in 1573. Toen in 1544 mr. Conrait Slyndewater tot
kerkmeester werd gekozen, bezat de Grote Kerk twee kerkmeesters, die zich door
vroomheid en ijver voor het behoud van de rooms-katholieke religie onderscheidden
van vele hunner tijdgenoten. Zij waren het dan ook, die de stoot hebben gegeven tot
de oprichting van de bekende librye, de boekerij in de Walburgskerk, die in de
eerste plaats bedoeld was de mensen van ketterse dwalingen te weerhouden. Immers,
wie goed boeken las, zou zich niet laten misleiden door een dwaalleer. En al heeft
mr. Conrait Slyndewater, die nooit iets op papier zou neerschrijven zonder er Laus
Deo boven te zetten, de oprichting van de librye niet meer meegemaakt, zijn in
1559 gekozen opvolger Evert van der Capellen heeft zeker niet minder ijver betoond
an zijn overleden voorganger. Hoewel het opvallend is, dat vanaf 1564 de chiro
grafen uitsluitend A BCD dragen. Of was de ook in Zutphen groeiende afkeer van
de moederkerk hiervan de oorzaak?
De noden van de tachtigjarige oorlog spreken uit de aanroep "Giefft, Godt, vrede
m onsenn daegenn". In deze tijd werden echter nauwelijks meer contracten als chi
rograaf opgesteld. Bijna alle overeenkomsten werden door beide partijen onderte
kend. Het laatst komen wij een chirograaf tegen in 1594. En al kunnen wij moeilijk
stellen, dat de naam van God in discrediet was geraakt, het is merkwaardig, dat juist
deze, door protestantse kerkmeesters geschreven akte een niet religieus opschrift
draagt: "Geloffte maket schuldt".
In de hierna volgende lijst zijn eventuele afkortingen opgelost en waar te weinig van
de doorsneden tekst bewaard was gebleven om de gebruikte spelling te reconstrueren
is de tekst genomen die in de akte stond vermeld.
R. Wartena
[332]
1393
geen tekst
O Domine bene prosperare
1429
geen tekst
O Domine bene prosperare
1442
ABCDEFG
Sit nomen Domini benedictum
1448
ABC
Loff ende eer sij den Heren altoes
1450
geen tekst
1546
O Domine bene prosperare
1484
ABCD
1547
Loff sij God
ABCDE
Loff sij God
ABCDE
1548
ABCD
1491
ABCD
1549
O Domine bene prosperare
1494
ABC
Loff sij God den heren
ABCDEF
Loff sij God den heren
Ave Marye gracia plena
1550
Loff sij God den heren
1496
ABC
Loff sij God den heren in der ewich-
1498
ABC
heyt.
Ave Maria
1553
ABCD
Jhesus Marya
Loff sij God in der ewicheyt
1499
ABC
1554
Loff sij God den heren in der ewicheyt
1500
ABCD
Amen
1511
ABCD
1559
O Domine bene prosperare
1527
ABCD
1560
O Domine bene prosperare
ABCD
1561
Die naeme des heren moet syn gebe-
1540
ABCD
nedijt
ABCD
1564
ABCD
1541
ABCD
1568
ABCD
ABCD
1570
ABCD
ABCD
1571
ABCD
O Domine bene prosperare
1574
ABC
1542
O Domine bene prosperare
1580
Godt giefft denn wasdoem
1543
ABCD
Giefft Godt vrede in onsenn daegenn
ABCD
1582
Gyefft Her vrede inn onsenn daegenn
1544
Loff sij God
1592
ABC
1545
ABCD
1594
Geloffte maket schuldt
ABCD
[333
