De bijscholing van binder tot restaurator en haar
begeleidingscommissie
Nadat in onze vaderlandse archiefwereld de materiële verzorging van archiefstuk
ken steeds in handen van boekbinders was geweest, is hierin geleidelijkaan in zo
verre verandering gekomen, dat tegenwoordig die verzorging lang niet altijd uit
sluitend bestaat in het aanbrengen of herstel van een boekband. Ook allerlei an
dere restauratietechnieken kunnen worden toegepast, althans voor zover dat mo
gelijk gemaakt is door de outillage van de dienst en de kennis en vaardigheid van
de restaurator.
Dit laatste is het resultaat van een betrekkelijk recente ontwikkeling. Vóór het
begin van het nu lopende decennium was er voor de toen fungerende boekbin
ders aan rijks- en gemeentelijke archiefdiensten praktisch geen enkele mogelijk
heid tot bijscholing in de richting van een all-round restaurator. De verandering
werd ingezet, toen in 1971 een commissie onder voorzitterschap van dr. M. P.
van Buijtenen in het leven werd geroepen ter begeleiding van een onder de hoede
van het Ministerie van C.R.M. te stellen specialisatiecursus. Nadat de naam en
kele malen was gewijzigd, luidt hij thans Begeleidingscommissie Opleiding Archief
restauratoren. Leden waren voorts de heren ir. J. Lodewijks, directeur van het
Centraal Laboratorium voor onderzoek van voorwerpen van kunst en weten
schap te Amsterdam, P. J. Yperlaan, mr. J. D. C. de Vries, M. F. C. van der
Avoirt en J. R. van der Ploeg van het Ministerie van C.R.M. en H. L. de Groot,
restauratie-coördinator van de Rijksarchiefdienst, secretaris van de commissie. In
september 1971 werden aan de commissie toegevoegd de heren G. A. de Graaf
en P. A. M. Richel als vertegenwoordigers van de cursisten en ondergetekende
op verzoek van het V.A.N.-bestuur maar in het bijzonder ter behartiging van de
belangen van de gemeentelijke archiefdiensten.
In 1974 hebben de commissie verlaten de heren Van der Ploeg en De Groot,
waarna ook de heer Van Buijtenen zich heeft teruggetrokken. Sinds 1975 was de
commissie als volgt samengesteld: drs. M. K. J. Smeets, rijksarchivaris in Limburg,
voorzitter: P. de Koning, verbonden aan het Centraal Laboratorium, secretaris-
de heren Lodewijks, Van der Avoirt, De Vries en De Graaf voornoemd; voorts
de heren J. van Galen, administrateur bij het A.R.A., G. W. H. Pieters, restau
ratie-coördinator van de Rijksarchiefdienst, P. H. J. Vlasveld, archiefrestaurator
aan het gemeentearchief van Delft, en ondergetekende. De heren De Graaf, res
taurator aan het Rijksarchief in Utrecht, en Vlasveld hebben zitting als vertegen
woordigers van de Vereniging Restaurateurs Oude Archieven. Tenslotte kunnen
[202]
bepaalde agendapunten van de vergadering worden bijgewoond door twee verte
genwoordigers van de cursisten, voor de cursus 1975-1977 waren dat de heren
L. J. M. Cats (G.A. Amsterdam) en J. R. Sterken (R.A. Gelderland). In de loop van
het voorjaar 1977 hebben de heren De Koning en De Graaf zich teruggetrokken,
waardoor thans de post van secretaris vakant is, die hopelijk binnen afzienbare tijd
vervuld zal worden door een definitieve functionaris, terwijl de heer De Graag nu
opgevolgd is door de heer Sterken.
De lessen hebben plaats in het Centraal Laboratorium voornoemd in de Gabriël
Metsustraat te Amsterdam op dinsdag, een gehele lesdag per twee weken. De eer
ste cursus is begonnen 12 oktober 1971 en geëindigd 22 mei 1973; de tweede
liep van 2 oktober 1973 tot 8 april 1975 en de derde van 23 september 1975 tot
10 mei 1977.
Het karakter van de cursus is duidelijk dat van bijscholing. Men gaat er van uit
dat de cursist kan boekbinden en tenminste enige jaren ervaring heeft opgedaan
in een restauratieatelier.
Docenten en vakken
J. Mosk
mevr. J. H. Hofenk-de Graaff
mevr. J. H. Hofenk-de Graaff
mevr. J. H. Hofenk-de Graaff
mevr. J. H. Hofenk-de Graaff
mevr. J. H. Hofenk-de Graaff
mevr. Hofenk met mej. Ch. Wolff
mej. Ch. Wolff
mej. Ch. Wolff
ir. J. Lodewijks
ir. J. Lodewijks
T. Stambolov en H. A. B. van Soest
T. Stambolov en ir. H. J. Buning
E. v. d. Wetering
E. v. d. Wetering
mevr. A. Scufflaire (A.R.A. Brussel)
Vertoning van films en demonstraties kunnen ook buiten het Centraal Laborato
rium plaats hebben.
Het aantal deelnemers per cursus is klein, in 1971-'73 11 waarvan 7 uit de rijks
archieven en 4 uit de gemeentearchieven, welke aantallen zijn vastgesteld, voor
dat ondergetekende deel ging uitmaken van de begeleidingscommissie. In 1973-'75
waren er 6 uit de rijks- en 6 uit de gemeentelijke sfeer; in 1975-'77 eveneens 6
resp. 6 en 2 uit de Koninklijke Bibliotheek en 1 uit België. Ter verkrijging van
candidaten voor de cursus werden formulieren naar de rijks- en gemeentearchie
ven gezonden. Uit de binnengekomen antwoorden werd geselecteerd, waarbij werd
gekeken naar leeftijd, vooropleiding, aantal dienstjaren als archiefrestaurator enz.
Doordat er nogal wat verschillen bestaan in de vooropleiding van de cursisten, is
de subjectieve moeilijkheidsgraad van de vakken ook verschillend. Vooral een vak
algemene inleiding in de scheikunde
meten en wegen, theorie en praktijk
bleken in theorie en praktijk
zuurgraadmeting (PH)
reiniging van papier, theorie en praktijk
verwijdering van vlekken
doubleer- en lamineertechnieken
papiergeschiedenis
papierbereiding
lijmen
dépöt en expeditie
leer en perkament, theorie en praktijk
veiligheidsaspecten
documentatie
ethiek van de restauratie
restauratie van zegels
[203
