Verslag
van een bezoek aan Poolse archieven
In het kader van het Cultureel Accoord tussen Nederland en Polen vond in de
jaren 1975-76 een uitwisseling plaats tussen een Poolse en een Nederlandse archi
varis. Eind 1975 bezocht Mevrouw T. Zielinska, verbonden aan het Archiwum
Glowne Akt Dawnych te Warschau Nederland, in het bijzonder het Algemeen
Rijksarchief en het Gemeentearchief van Amsterdam. Van 6 tot 25 september
1976 verbleef ik in Polen en bracht bezoeken aan de archieven te Warschau, Poznan
en Gdansk. Hieronder volgt een verslag over dit verblijf en over het door mij
verrichte onderzoek.
De Poolse archiefdienst als organisatie wil ik hierbij verder buiten beschouwing
laten, omdat hierover, naar ik hoop, binnen enige tijd een artikel van onze Poolse
collega Dr. Stanislaw Nawrocki, verbonden aan het Staatsarchief van Poznan in
het Archievenblad zal verschijnen. Ik wil volstaan met de mededeling dat het een
dienst betreft die uit verschillende Staatsarchieven bestaat, ressorterende onder een
Centrale Directie te Warschau. Gemeentelijke archiefdiensten kent men niet.
In het algemeen werd ik vriendelijk ontvangen en het onderzoek dat ik wilde ver
richten ging zonder moeilijkheden. Ik heb de stellige indruk dat het werken in
de archieven voor buitenlanders een tamelijk eenvoudige zaak is. Toestemming van
de Centrale Directie is wel vereist.
Mijn onderzoek was gericht op de aanwezigheid van materiaal van belang voor
de Nederlandse geschiedenis. De Poolse collegae waren hierbij zeer welwillend
en ik ben er vrijwel zeker van dat ik in grote trekken heb kunnen uitzoeken welke
bronnen inderdaad gegevens bevatten. Daarbij heb ik zelf alle door mij gewenste
inventarissen kunnen raadplegen.
Omdat Polen in de periode 1795-1919 geen zelfstandige staat was, richtte mijn
aandacht zich uiteraard voornamelijk op de vroegere periode. In zekere zin was dit
onderzoek teleurstellend omdat bleek dat er in de Poolse archieven aanzienlijk
minder materiaal over Nederland te vinden was dan in de Nederlandse archieven
over Polen. Zo realiseert men zich weer eens hoe goed men in de Republiek der
Zeven Vereenigde Nederlanden op de hoogte was van alle Europese wederwaardig
heden en hoe belangrijk de archieven van de Staten-Generaal en de Raadpensiona
rissen voor de Europese geschiedenis zijn.
De meeste tijd heb ik doorgebracht in het Archiwum Glowne Akt Dawnych in
Warschau. Dit bevat de oude archieven van de staat Polen en het Poolse gebied
onder Russisch bestuur na de Poolse delingen. Het neemt geen nieuwe archieven
[170]
meer over en de verzamelingen zijn als afgesloten te beschouwen. Het feit dat in
Polen het Latijn veel als ambtelijke taal werd gebruikt, vergemakkelijkte uiteraard
het onderzoek.
In het fonds "Libri Legationum" dat delen bevat met afschriften van diplomatieke
correspondentie vond ik de volgende stukken die op Nederland betrekking hebben:
LL 21, folio 129-30. Brief van koning Stephan, betreffende een beroofd Hol
lands schip. 1577, 21 juli.
LL. 30, folio 96. Brief van de koning van Polen aan de Engelse en de Holland
se orateur te Constantino pel. 1624.
LL 30, folio 385-387. Brieven van Hollandse gezanten te Danzig aan de koning
van Polen, 19 juni 1627 en antwoord gedateerd 28 juni 1627.
LL 30, folio 388 en 405. Brieven aan de Staten-Generaal en de Hollandse graaf
(stadhouder?). 1627.
LL 33, folio 86-87. Brief aan de Staten-Generaal met verzoek geen handel
op Rusland te drijven. 1633, 16 oktober.
LL 32, folio 526, 559-560, 654, 663-665 en 684-685. Stukken betreffende het
gezantschap van Van den Honaert, Bicker en Andree. 1635.
LL 33, folio 69-70. Instructie voor Ismael Bullialdus, gezant bij de Staten-
Generaal. 1658, 23 maart.
LL 35, folio 51. Brief aan Nicolaas de Bye, Pools resident te Den Haag. 1650,
februari.
LL 25, folio 94-108, 154-156, 243-245, 281-282 en 286-288. Brieven betreffende
de ambassade van Jan de Witt naar Polen. 1670-1671.
Veel meer werd aangetroffen in het fonds Archiwum Koronne Warszawskie (Archief
van de Warschauer Kroon). Hier bevatten de kartons A.K.W. 38 (vanaf nr. 21),
39, 40B en 40C stukken betreffende Holland. Af en toe zijn hier overigens stukken
bij die niet op Holland betrekking hebben en kennelijk afgedwaald zijn:
A.K.W. karton 38, nrs. 26-70 zijn voornamelijk stukken betreffende de Poolse
gezanten Nicolaas de Bye en Girolamo Pinocci te Den Haag over de jaren
1658-1660.
A.K.W. karton 38, nrs. 73 en 74 zijn een aantal afschriften van stukken uit
de 18e eeuw die voor een gedeelte op de V.O.C. betrekking hebben.
Deze nummers bevatten verder een aantal curiosa die geen duidelijke samen
hang vertonen.
A.K.W. karton 38, nrs. 75-83 zijn een aantal brieven van Willem V aan de
koning van Polen en afschriften van de koning van Polen aan Willem V en
de Staten-Generaal over de periode 1764-1791.
In een ander fonds, Zbiór Popielów, nrs. 93 en 395 bevinden zich nog enige stukken
betreffende Burzynski die in Engeland en Holland extraordinaris-envoyé was (1769-
1771).
Een grote menigte van stukken in diverse fondsen (Archiwum Koronne Warszaw
skie, Zbiór Popielów, Archiwum Krolestwa Polskiego, Correspondentie Stanislaus
Augustus, Archiwum Kamerlnyi en Archiwum Ghigietto heeft betrekking op de
missie van Oginski en Middleton naar Nederland (1790-1795). Het is een enorm
aantal stukken, die ik niet allemaal heb ingezien, waarvan ik ontdekte dat ze wel
allemaal bestudeerd waren door een Pools historicus Stefan Meller. In de Poolse
[171]
