Rapport van de Commissie Archieven Lagere Overheden
Het bestuur der vereniging van Archivarissen in Nederland heeft einde 1972 een
commissie ingesteld, welke als opdracht kreeg te onderzoeken "of bij gewestvorming
de huidige getrapte vorm van archiefzorg in de trits Rijk, provincie, gemeente zal
blijven bestaan, of de gemeentelijke archiefdiensten in gewestelijke archiefdiensten
zullen opgaan en of de archiefinspectie een taak voor het gewest in plaats van voor
de provincie zal worden"1.
De gewesten waarover het bestuur schreef en welke de commissie behandelde, waren
de kleine gewesten", die toen ten getale van 44 als een nieuwe laag van openbaar
bestuur in discussie waren gebracht. Het rapport der commissie is door de algemene
ledenvergadering niet aanvaard om een aantal uiteenlopende redenen2, welke hier
niet alle gereleveerd behoeven te worden omdat van deze kleine gewesten geen
sprake meer is.
Daarna heeft het bestuur een tweede commissie ingesteld en haar de volgende op
dracht verstrekt: "Indien de commissie een tekort in de zorg voor en het beheer van
archieven van lagere overheden constateert, zal zij uitgaande van de huidige wet,
rekening houdend met de te verwachten indiening van een ontwerp van wet op de
gewesten en overwegende de ter zake door de Archiefraad uitgebrachte adviezen,
voorstellen doen voor regelingen en maatregelen, die tot verbetering kunnen lei
den"2. Deze commissie A(rchieven) L(agere) O(verheden) heeft een rapport uitge
bracht, dat in het voorjaar 1975 door het bestuur aan de leden is toegezonden4.
Voordat de leden zich echter over het rapport hadden kunnen uitspreken, verscheen
het "Concept-ontwerp van wet reorganisatie binnenlands bestuur", waarna het
bestuur besloot het rapport niet in bespreking te brengen en de commissie te ver
zoeken haar rapport te herzien. De opdracht bleef gericht op de positie van de
archieven der lagere overheden, maar het bestuur verzocht de commissie nu ook
de rijksarchieven in de provincies in de besprekingen te betrekken, daar het Concept
ontwerp hun positie in discussie had gebracht.
De commissie A.L.O. heeft, nadat zij zich een opinie had gevormd over de tekorten
in archiefzorg en -beheer, getracht voor de tekorten onder de huidige wetgeving
\Br"* Y*? ^et bestULlr aan de leden, 's-Hertogenbosch 4 april 1973: N(ederlands) A(r-
chieven) B(lad) 77 (1973) p. 199 78 (1974) p 24
2 N.A.B. 78 (1974), pp. 2vv.
3 N.A.B. 78 pp. 87, 181.
4 Bij brief 's-Hertogenbosch 23 april 1975.
[10]
bestaande praktische oplossingen te vinden die zouden kunnen aansluiten bij de
bestaande regelingen5 en die zowel financieel haalbaar lijken als aan de lagere
overheden een zo groot mogelijke ruimte laten voor bepaling van eigen keuze. De
autonomie der lagere overheden is een groot goed en het lijkt de commissie gewenst
dat deze op archiefgebied gehandhaafd wordt zoveel als met een goed beheer der
archieven verenigbaar kan zijn. De commissie vindt tevens, dat de archieven der
lagere overheden beheerd moeten worden door de overheid die het dichtst staat bij
de kringen waarin deze archieven ontstaan zijn, "zo dicht mogelijk bij de burgers"6.
In november 1975 heeft het bestuur aan de commissie verzocht een interimrapport
uit te brengen. Van het advies, dat het bestuur na raadpleging van dit rapport en
van de commissie aan de minister van C.R.M. over het Concept-ontwerp van wet
reorganisatie binnenlands bestuur heeft uitgebracht, heeft het bestuur aan de leden
kennis gegeven7.
Het concept-rapport van april 1975 kan in twee delen onderscheiden worden. Het
eerste betrof de archieven van gemeenten, waterschappen en gemeenschappelijke
regelingen en was geordend in een aantal hoofdstukken, welke in hoofdzaak in dit
rapport zijn overgenomen in de volgende paragrafen:
I. Een onderzoek naar de archieven der lagere overheden wat betreft zorg en be
heer: p. 12-15
II. De wijze waarop gebruik gemaakt kan worden van de geldende wettelijke be
palingen: p. 15-18
III. Voorstellen tot verbetering van de huidige situatie: p. 18-21
De commissie heeft enkele bijlagen toegevoegd:
I. Gegevens betreffende de archiefzorg der gemeenten
II. Lijst van bestaande streekarchieven met oprichtingsdata
III. De archiefambtenaar ter secretarie
Dit deel legt de commissie hierbij in slechts weinig gewijzigde vorm weer over.
Het tweede deel van het concept-rapport bevatte voorstellen voor regelingen be
treffende de zorg voor en het beheer van de archieven van gewesten, onderscheiden
naar de soorten van gewesten welke voor medio 1975 in bespreking waren. Dit
hoofdstuk diende na publikatie van het Concept-ontwerp vervangen te worden door
een hoofdstuk dat uitgaat van de in het Concept-ontwerp neergelegde gedachten.
Dat vergt dat naast de archieven van gemeenten, waterschappen en organen van
gemeenschappelijke regelingen ook die van de provincies oude en nieuwe stijl en
tevens de positie der rijksarchieven in de provincies behandeld worden.
5 Zoals ook advies nr. 35 van de Archiefraad beoogt.
6 Deze uitdrukking in "Sterke Gemeenten in nieuwe provincies", rapport van de V.N.G.,
november 1975, p. 102.
7 Brief van het bestuur van de V.A.N. aan de minister van C.R.M. 2 december 1975, in
kopie aan de leden toegezonden bij brief van de secretaris d.d. 2 januari 1976.
[11]
