y
Bronnenonderzoek in het Algemeen Rijksarchief
over de jaren 1813-1850
Ad 11.9. Repertoria
Repertoria33 bevatten ook korte weergaven van de teksten. Een bijzondere vorm
van een repertorium is dat op de sententies en procesbundels van de Grote Raad
van Mechelen. Hiervan bestaan zeer uitvoerige samenvattingen34, naast korte ont
ledingen35. Deze toegangen tot het archief van de Grote Raad komen dicht bij de
door Leesch genoemde "Bestandsberichte" die de inhoud van een archief beschrij
ven "als Ersatz für die zu kostspielige Quelleneditionen, in Form von ausführ-
lichen Tatsachenerzahlungen".
september 1976 F. C. J. Ketelaar
SUMMARY
Finding aids
With reference to a recent article in "Der Archivar" by W. Leesch on general and
special forms of finding aids in Germany, the author classifies the various types
of finding aids (inventories, calendars, guides etc.). The three main classes are:
surveys, finding aids to individual archives and finding aids to individual items.
Each class consists of some general and some special forms. The most important
forms are reviewed, and examples in The Netherlands and Germany are given.
33 Nederlandse archiefterminologie nr. 96.
34 J. TH. DE SMIDT (red.), Inventaris en beschrijving van de processtukken (dossiers)
behorende tot de Beroepen uit Holland, 10 din. (Amsterdam 1964-1976).
A. H. HUUSSEN, Inventaris en beschrijving van de Noord-Nederlandse processtukken
(dossiers) behorende tot de fondsen Aanzienlijke geslachten, "procesbundels tot 1504"
en Eerste Aanleg, 3 dln. (Amsterdam 1968-1972).
35 Chronologische lijsten van de geëxtendeerde sententiën en procesbundels (dossiers)
berustende in het archief van de Grote Raad van Mechelen I, II (Brussel 1966 en z.pl.
1971) (Werken der Vereeniging tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlandschc recht
III, 21; ook in uitgave van de Koninklijke Commissie voor de uitgave der oude wetten
en verordeningen van België).
258
Inleiding
Tot nu toe is voor de geschiedschrijving over het begin van de negentiende eeuw
slechts weinig gebruik gemaakt van de archieven, bewaard in het Algemeen Rijks
archief. De reden hiervan is, dat slechts weinigen de schatten aan gegevens weten
te vinden: alleen insiders schijnt het voorbehouden te zijn om hieraan een om
vangrijke hoeveelheid feiten te ontlenen die kunnen bijdragen tot studies over de
geschiedenis van het onderwijs, van de industrialisatie en van vele andere onder
werpen. Het lijkt mij dan ook bijzonder nuttig om de methode te beschrijven, die
ik bij mijn werkzaamheden volg. Ik wil dit doen aan de hand van mijn laatste
onderzoek, dat de vervaardiging en verhandeling van aardewerk en porselein in de
eerste helft van de 19de eeuw in het Koninkrijk der Nederlanden betrof, en waar
voor ik de volgende archieven heb geraadpleegd:
1 Het in 1813 aanvangende archief van de Staatssecretarie van Koning Willem I,
en het daarop volgende archief van het Kabinet des Konings vanaf 1841;
2 het in 1817 aanvangende archief van Nationale Nijverheid, dat al kwam de
taak in de loop der decennia aan verschillende departementen toe -een een
heid is gebleven;
3 het archief van de afdeling Onderwijs van het ministerie van Binnenlandse Za
ken (dat in de jaren 1815-1818 een zelfstandig ministerie van Onderwijs, Kun
sten en Wetenschappen was en in de periode 1818-1824 deel uitmaakte van
het ministerie van Publiek Onderwijs, Nationale Nijverheid en Koloniën);
4 de archivalia van het departement van Koloniën.
Het archief van de Staatssecretarie van Koning Willem 1
Dit archief bevat de correspondentie van Koning Willem I, bestaande uit "Ko
ninklijke Besluiten, Wetten, enz." geordend op datum en nummer van het besluit,
dus in chronologische volgorde.
De onderwerpen, waarover de correspondentie handelt, moeten via klappers en
indices op de correspondentie worden opgespoord. Ik zocht dus eerst in een klap
per naar het woord "porselein", vervolgens naar het woord "aardewerk". Dit zoe
ken neemt enige tijd in beslag, omdat de woorden slechts op de eerste twee letters
zijn gealfabetiseerd. In het jaar 1822 trof ik er eenmaal het woord porselein, twee
maal het woord aardewerk aan: cijfers achter deze woorden verwezen mij naar pa
gina's in de index; voor porselein bladzijde 2300, voor aardewerk de bladzijden
259
