Boekbespreking
sant om vast te stellen dat men in Frankrijk de positie van de V.O.C. in Indië toch als
zeer sterk ervoer, en dat in een tijd waarin Frankrijk een erg lage dunk had van de
Republiek als Europese mogendheid.
G. W. van der Meiden.
SUMMARY
In 1757 the French ambassador in Turkey, Charles de Vergennes, was contacted by
a Turk who claimed to be a confidential agent of Indian princes. His story was that
these princes were dissatisfied with Dutch rule and would like to offer the French
king sovereignty over the Indies. The French did not take the man too seriously. The
French India Company considered the position of the Dutch in the East Indies too
strong and rejected the project as fantastic.
[28]
J. R. Persman, Inventaris van het archief van de classis Edam van de Nederlandse
Hervormde Kerk, 1572-1947 Haarlem1974).
Voordat de Rijksarchieven in Holland startten met hun nieuwe, gezamenlijke inven
tarisreeks, waren in 1974 door het Rijksarchief in Noord-Holland reeds enige in
ventarissen uitgebracht, onder welke Persman's inventaris van het archief van de
classis Edam van 1572 tot 1947 (7 blzn. inleiding, 10 blzn. inventaris, 3 blzn. index).
In wel gekozen bewoordingen geeft de bedreven inventarisator Persman in de inlei
ding op deze inventaris een helder en overzichtelijk beeld van de geschiedenis en de
organisatie van de classis Edam. Juist de behandeling van de ontstaansgeschiedenis,
het begin van de protestantse kerkelijke organisatie in Noord-Holland, komt mij
daarbij als belangwekkend voor.
Na de eerste provinciale synode, gehouden op 16 augustus 1572 in Edam, kwam de
onderliggende organisatie van de protestantse kerken en gemeenten langzaam tot
stand. In 1573 blijken de kerken in Waterland (Edam, Monnikendam, Purmerend)
tot een coetus vergadering) te zijn samengevoegd. Uit de coetus ontstond de
classis, een organisatieverband van de diverse gemeenten in een regio. Deze organi
satievorm wordt in 1575 voor het eerst classis genoemd. Als in mei 1579 de pro
vinciale synode in Alkmaar wordt gehouden, is deze kerkelijke organisatie goeddeels
rond. Daar vergaderden toen de classes Alkmaar, Amsterdam, Edam, Enkhuizen
en Hoorn. In 1581 blijkt de provincie Noord-Holland verdeeld te zijn in de classes
Alkmaar, Haarlem, Amsterdam, Hoorn, Enkhuizen en Edam, steden waar beurte
lings de classes in synodaal verband bijeen kwamen. De acta handelingen van de
vergaderingen van de classis Edam vangen eerst in 1592 aan.
Vervolgens schetst Persman de interne organisatie van de classis Edam, die uit twee
ringen van elk 15 predikanten bestond, en geeft hij het ledenbestand van de tot deze
classis behorende gemeenten in 1794 aan. Dan beschrijft hij de veranderingen in
het kerkbestuur door het KB van 7 januari 1816. Bij dat KB werd, onder meer, de
organisatie van de classis vastgelegd, alsmede de taken en bevoegdheden van het be
stuur daarvan, t.w. de commissie van moderatoren. Essentieel is wel, dat door het
KB van 1816 het bestuur van de classis verantwoordelijk werd voor de zuiverheid
van de leer van predikanten en gemeenteleden binnen de classis en dat dit bestuur
in hoge mate de toelating van nieuwe predikanten tot het ambt in handen kreeg.
[29]
