initiatief overgenomen en in de loop van de 19e en 20e eeuw een aantal lijvige delen
gewijd aan de correspondentie van de Habsburgse koningen van Spanje over de
aangelegenheden van de Nederlanden7. Voor zover deze stukken aan het archief van
Simancas zijn ontleend, moet het bijeengaren een moeizame opgave zijn geweest.
Dit is een gevolg van de struktuur der archieven aldaar, die grotendeels als series zijn
ingericht. De archivalia zijn chronologisch opgeborgen en per jaar of meerdere jaren
tot een bundel (legajo) verenigd. Het gros van de inventarios, die in de loop der
tijden zijn samengesteld, vermeldt slechts de nummers van de legajos met de data
waarover deze lopen, zonder enige aanduiding te geven over de inhoud van de
stukken. Dit is wel het geval bij de catalogos. Deze categorie kan men geen inven
tarissen in de strikte zin van het woord noemen. Veeleer correspondeert dit type
met onze definitie van een tafel. De catalogos beperken zich vaak tot een afgerond
onderdeel van een archief en geven bij iedere legajo een specificatie van de inhoud
der stukken. Om deze beschrijvingen beperkt te houden is dikwijls een nogal sub
jectieve keuze gemaakt uit de onderwerpen, waarover de archivalia handelen. In
tegenstelling tot de inventarios worden de catalogos overigens verreweg de
kleinste groep in druk uitgegeven.
Al met al is het raadplegen van de archieven te Simancas steeds een tijdrovende
bezigheid geweest. Gachard noemt op een totaal van bijna 11.000 geconsulteerde
archiefstukken (bij zijn tweede bezoek in 1846) ruim 2000 die voor zijn studie rele
vant waren. Zestig jaar later (1904) toont de Nederlandse geleerde Th. Bussemaker
zich ronduit teleurgesteld over de geringe toegankelijkheid der archieven. Hij spreekt
in dit verband over de noodzaak van een 'wanhopig zoeken'8. Des te meer respect
dwingen de studies af, die als resultaat van een geduldig zwoegen in deze archieven
tot stand zijn gekomen. Als voorbeeld kunnen de monografieën van Poelhekke,
Dierickx en Parker gelden9. Inmiddels is in deze toestand een radicale wijziging ten
goede ingetreden. Dit is eens te meer te danken aan een Belgisch initiatief. Sedert
1964 heeft de historicus Maurice van Durme vier delen gepubliceerd in de reeks
Les Archives Générales de Simancas et l'histoire de la Belgique10. De opzet van deze
7 L. - P. Gachard, Correspondance de Philippe II sur les affaires des Pays-Bas, publiée
d'après les originaux conservés dans les Archives Royales de Simancas, 5 dln., Bruxelles,
1848-1879.
H. Lonchay, J. Cuvelier e.a., Correspondance de la Cour d'Espagne sur les affaires des
Pays-Bas au XVIIe siècle, 6 dln., Bruxelles 1923-1937.
J. Lefèvre, Correspondance de Philippe II sur les affaires des Pays-Bas, deuxieme partie,
recueil destiné a faire suite aux travaux de L. - P. Gachard, 4 dln., Bruxelles. 1940-1960.
8 Th. Bussemaker, Verslag van een voorloopig onderzoek te Lissabon, Sevilla, Madrid,
Escorial, Simancas en Brussel naar archivalia belangrijk voor de geschiedenis van Neder
land, 's-Gravenhage 1905, blz. 101.
8 J. J. Poelhekke, De Vrede van Munster, 's-Gravenhage 1948.
M. Dierickx, De oprichting der nieuwe bisdommen in de Nederlanden onder Filips II
1559-1570, Antwerpen-Utrecht, 1950.
G. Parker, The Army of Flanders and the Spanish road 1567-1659. The Logistics of
Spanish Victory and Defeat in the Low countries' Wars, Cambridge 1972.
10 Maurice van Durme, Les Archives Générales de Simancas et l'histoire de la Belgique
(IXe-XIXe siècles), 4 dln. Bruxelles 1964-1973.
Verder is voor dit artikel gebruik gemaakt van de studie van Wolfgang Leesch, Das
spanische Archivwesen in: Archivalische Zeitschrift, 65, Köln 1969, blz. 92-174.
[454]
uitgave is alle voor de geschiedenis van de Lage Landen belangrijke documenten te
signaleren, die in Simancas bewaard bleven. Totnogtoe zijn voor dit doel gedeelten
van de archieven van de Consejo de Estado en de Consejo Supremo de Flandes y
Borgona bewerkt. Van Durme heeft zijn bronnenanalyse gegoten in de vorm van
een kolossaal repertorium. Per legajo (of libro wanneer het om een register of band
gaat) worden de stukken gereleveerd, die betrekking hebben op de Nederlanden,
waarbij een bondige karakteristiek van hun inhoud wordt gegeven. Om de raadple
ging van deze bijna eindeloze opsommingen te vergemakkelijken, zijn even omvang
rijke als onmisbare indices op personen, plaatsen, instellingen en zaken samengesteld.
Aldus heeft Van Durme een onontbeerlijk werkinstrument gerealiseerd, waardoor de
archieven van Simancas tenslotte op doeltreffende wijze voor de Belgische en Neder
landse geschiedenis worden ontsloten.
Men kan de verwachting uitspreken, dat Van Durme's publikatie voor de geschied
schrijvers van de Lage Landen een stimulans zal zijn, om de geschiedbronnen die te
Simancas berusten, meer dan voorheen het geval is geweest, bij hun onderzoekingen
te betrekken. Deze intensivering kan resulteren in een verdiept inzicht in de motie
ven, die Spanje's beleid ten aanzien van de Nederlanden bepaald hebben.
J. A. K. Haas
SUMMARY
The General Archives in Simancas.
Charles V and Philip II fitted up Simancas castle near Valladolid as a depot for the
archives of the central institutions of their monarchy. The greater part of the
archives of the period of the Hapsburg dynasty (16th and 17th century) are still
being kept here. These documents are invaluable for the reconstruction of the
policy of the Spanish kings towards The Netherlands.
These sources of the history of the Low Countries were opened up thanks to several
Belgian promotors. From 1848 to 1960 a number of Belgian scholars published
fifteen volumes concerning the correspondance of the Spanish kings about matters
relating to The Netherlands.
A second Belgian enterprise was undertaken by Maurice van Durme: from 1964
onwards this historian has published four volumes of a systematic survey of all
records referring to the history of The Netherlands that are kept in Simancas.
[455
