Zuid-Holland
andere provincies
1
Delfland
Schieland
andere streken
i
's-Gravenhage
Vlaardingen
andere gemeenten
Nederland
I
1
i
i
1
l i i
Centrum Scheveningen andere wijken
Bij iedere onderverdeling van een groter gebied kunnen de kleinere gebieden in
alfabetische volgorde of naar de ligging gerangschikt worden. Binnen het kleinste
gebied dat niet verder onderverdeeld wordt komen de kaarten in chronologische
volgorde (sommigen prefereren in plaats van de chronologische volgorde een volg
orde naar de schaal van de kaarten).
Deze wijze van ordening ziet er vrij logisch uit: de catalogus is overzichtelijk en
men kan snel zien of van een bepaald gebied kaarten aanwezig zijn of niet. Door
codes kan men de geografische eenheden, waarin de kaarten worden ondergebracht,
aanduiden- De bruikbaarheid van deze ordeningsmethode, die voor grotere kaarten
verzamelingen sterk wordt aanbevolen, kan worden vergroot door:
afb. 5 Een voorbeeld van een overzichtsblad. ook wel indexblad of bladwijzer genoemd.
Op een kaart van Nederland zijn de omtrekken van door W. T. en D. W. C. Hattinga
vervaardigde kaarten aangeduid. De nummers verwijzen naar een lijst van Hattinga-
atlassen, opgenomen in C. Koemans 'Handleiding voor de studie van topografische kaarten
van Nederland 1750-1850', Groningen, 1963. Hierin is als bladwijzer 4 ook de hier
gedeeltelijk afgebeelde overzichtskaart opgenomen.
374]
le. intekenen van de indeling (met aanduiding van de codes) op een overzichts
kaart,
2e. het aanleggen van een alfabetische lijst der geografische namen van de in de
verzameling op kaarten afgebeelde geografische gebieden, waarbij verwezen
wordt naar de codes waaronder de betreffende kaarten te vinden zijn.
Ook bij gebruik van deze methode zal men echter op een aantal problemen stuiten:
le. sommige kaarten vallen in twee of meer gebieden. Men kan dit oplossen, door
de kaart in één dezer gebieden te plaatsen en onder de andere gebieden verwij
zingen te plaatsen, of men kan de kaart onder het eerstvolgend grotere gebied
brengen.
2e. grenzen veranderen, gemeenten groeien buiten de grenzen van een gebied waar
bij ze aanvankelijk ingedeeld konden worden (in het hierboven gegeven schema
zou Rotterdam b.v. tot buiten de grenzen van Schieland gegroeid zijn). Nieuwe
geografische indelingen kunnen de bestaande doorkruisen (b.v. de in de toe
komst waarschijnlijk in te stellen gewesten of nieuwe provincies).
3e. de begrenzingen van de streken, die als geografisch gebied tussen de niveau's
van provincie en gemeente zijn gekozen, zijn soms vaag. De in het schema
hierboven genoemde streek Schieland b-v. kan zijn het hoogheemraadschap
Schieland, het baljuwschap of de Ned. Hervormde classis van die naam. De
grenzen van deze drie gebieden vallen niet geheel samen. Op een overzichts
kaart moet daarom zo goed mogelijk aangeduid worden, wat de grenzen van
de betreffende gebieden zijn, waarbij zoveel mogelijk aangeknoopt wordt bij
de feitelijk bestaande of bestaand hebbende toestand.
d) geografische ordening, ingetekend op overzichtsbladen. De ligging van de op de
kaarten in de verzameling afgebeelde gebieden wordt op overzichtsbladen ingete
kend. Voor oudere kaarten op grote schaal zou men de 'topografische en militaire
kaart', schaal 1 50.000, uitgegeven in de jaren 1850-'64 op 62 bladen, als grondslag
kunnen nemen; het landschap zoals dat van de 16e tot in de tweede helft van de 19e
eeuw bestaan heeft, is hier nog goed op te herkennen. In de hoek van het kader, waar
mee elke kaart of groep van kaarten op het overzichtblad wordt aangeduid, kan men
een nummer zetten, dat correspondeert met hetzelfde nummer op een lijst waarop de
kaarten nader genoemd worden, (zie afb. 5).
Van kaartenseries als b.v. de hierboven genoemde 'Topografische en militaire kaart'
bestaan overzichtsbladen. Men kan deze gebruiken om er op aan te tekenen, welke
kaartbladen men in de verzameling heeft; door middel van jaartallen duidt men aan
van welke jaren men de uitgaven dezer bladen bezit.
Uiteraard worden de overzichtsbladen minder duidelijk naarmate er meer kaders
op getekend staan. Voor ordening van de hele verzameling is deze methode dan ook
minder geschikt; men zal haar als regel gebruiken naast een der andere hier ge
noemde ordeningsmethoden.
e) aanduiding afgebeeld gebied door middel van coördinatenMen kan het op de
kaart afgebeelde gebied aanduiden door middel van de coördinaten die het kaart
beeld begrenzen tot in minuten en seconden nauwkeurig. Voor kaartenverzamelingen
375
