Registratie van bedrijfsarchieven,
overgebracht naar openbare archiefbe
waarplaatsen door drs. E. P. de Booy
Mijnheer de voorzitter, dames en heren.
Ik hoop en verwacht dat U allemaal het Overzicht van archieven van particuliere
ondernemingen hebt ontvangen en ik wil beginnen met alle collega's hartelijk te
danken die aan de samenstelling hebben meegewerkt door vaak bijzonder vlot te
reageren op ons verzoek om gegevens en vaak ietwat kritisch gestelde brieven
schreven van hoe denken jullie dat nou aan te pakken; zou dat wel goed gaan en zo.
Ik waardeer juist deze opmerkingen zeer want dat bewijst dat er behoefte bestond
aan zo'n overzicht en dat er mensen waren die daarin met ons mee hebben ge
dacht. Ik bied tegelijk hier mijn excuus aan indien er in dit overzicht fouten zijn en
misschien omissies, doordat sommige gegevens niet helemaal juist zijn overge
komen. We hebben er nogal snel mee moeten werken en ik hoop dat indien U
dergelijke zaken opmerkt, U dat dan laat weten.
Wie weet komt er over een tijd weer een nieuwe verbeterde uitgave. Er is nogal
wat kritiek op dit overzicht te maken en ik wou daar zelf maar eens mee beginnen.
Misschien hebt U die kritiek ook al, maar het is altijd leuk om de mensen gras
voor de voeten weg te maaien. Kort samengevat heb ik vijf punten.
1. Natuurlijk onze eigen fouten en ook onvoldoende opgaven van sommige col
lega's die niet hebben gereageerd. Het kan dus zijn dat bepaalde archieven, die wèl
bestaan niet in het overzicht zijn genoemd.
2. De onvoldoende afbakening van het terrein. U zult gemerkt hebben dat er
allerlei grensgebieden zijn die óf niet óf onvolledig zijn opgenomen.
3. De zogenaamde verscholen archieven, ik bedoel daarmee de archieven die zitten
in bijvoorbeeld familiearchieven, huisarchieven, rechterlijke archieven. Die zijn
soms wel en soms niet opgenomen. Dat is niet volledig.
4. Onvoldoende informatie over de inhoud van de archieven.
5. Kritiek op de indeling van het overzicht.
Ik wou beginnen met deze punten door te nemen, omdat uit behandeling daarvan
misschien zal blijken welke kant we in de toekomst met het vervaardigen van
dergelijke overzichten uit moeten gaan en wat ons zo allemaal te doen staat.
1. Omissies en fouten. Dat is op zich zelf niet zo vreselijk belangrijk. Het is
natuurlijk jammer, maar ik geloof niet dat er veel archieven daardoor zijn weg-
[246]
gevallen, althans geen erg belangrijke, en ik meen wel, dat dit overzicht een goed
beeld geeft van wat er is gedeponeerd.
2. Grensgebieden, onvoldoende afbakeningen. Dat is wel een moeilijke zaak. We
hebben op een gegeven ogenblik gezegd: we moeten ons beperken tot de archieven
van de particuliere ondernemingen, dus alleen van bedrijven die met winstoogmerk
handelen. Dus geen overheidsbedrijven en geen bedrijven zonder winstoogmerk,
met een of ander cultureel of maatschappelijk doel. En uit de binnenkomende ge
gevens bleek al dat collega's daar onderling verschillende opvattingen over hebben.
Bepaalde archieven kregen we wel van sommigen op en van anderen juist niet. Die
zeiden dat hoort daar niet bij en we hebben zelf ook niet een volledig beeld wat er
over die bedrijven aanwezig is. Ik denk dan bijvoorbeeld aan de archieven over
wegenaanleg en havens en trammaatschappijen. Vaak zijn die particulier begonnen
en later bij de overheid gekomen of omgekeerd. Natuurlijk zijn er ook archieven
van laten we zeggen schouwburgen, die eerst een particulier bedrijfje zijn en later
subsidie krijgen en zo zijn er natuurlijk moeilijkheden bij de vleet. We hebben op
een gegeven ogenblik dan ook bepaalde archieven maar helemaal geschrapt, zoals
van badinrichtingen en advocaten. De architecten hebben we wèl laten staan en U
zou misschien terecht zeggen: Dat is niet helemaal consequent. De reden daarvan
was dat we bepaalde categorieën onvolledig opkregen. Dat is natuurlijk geen verwijt
aan de collega's, die die opgave deden. We kunnen ons hoogstens zelf kwalijk
nemen, dat we niet van het begin af reeds precies wisten wat we er wèl en wat we er
niet in wilden hebben. Dat hebben we al doende geleerd. De positieve kant van
deze tekortkoming is, dat we zeggen in de toekomst zouden mischien nieuwe over
zichten op hun plaats zijn van de archieven juist op die grensgebieden, bijvoorbeeld
archieven van vakverenigingen en gilden en belangenverenigingen, want die zijn
zowel voor de sociale als voor de economische geschiedenis van belang. Bovendien
zijn dat particuliere archieven en het beleid ten aanzien van de acquisitie van
particuliere archieven is altijd wat incidenteel geweest, zodat niemand precies
weet wat er nu wel en wat er niet is.
3. Verscholen archieven. Die zijn incidenteel ook opgenomen. Er is een rubriek
familiearchieven waarin allerlei bedrijven genoemd zijn waar die families in zitten.
Bij de landbouwarchieven zijn wat archieven genoemd, die in huisarchieven ge
vonden zijn. Bij de handelsarchieven zijn een aantal verspreid aangetroffen koop-
mansregisters genoemd. Ook bij de industrie zijn allerlei registers genoemd die ge
vonden zijn of in rechterlijke archieven of zwervend bij één of andere archiefdienst
zonder dat iemand wist waar ze vandaan kwamen. Waarschijnlijk kwamen ze uit
rechterlijke archieven en ze zijn apart beschreven omdat ze niet in één of ander
archief zaten en globaal beschreven konden worden. Het gevolg van het verschil
per archiefdienst in beschrijving van dit soort archiefjes is dat in dit overzicht de
zaak niet compleet is. Ook hier weer valt te overwegen of iemand zich aan de
taak wil zetten om systematisch al dit soort verscholen archieven op te sporen. Ik
geloof wel dat daar jaren werk in gaat zitten en ik zie dit nog niet direct als eerste
werk, maar misschien bent U van een andere mening.
[247]
