KV» Kt.Z*.ViXr<K
Afb. I en 2
De afbeeldingen 1 en 2 hebben hetzelfde onderwerp: een gezicht op de Nieuwe Maas
voor Rotterdam met het schip 'Den Briel' en het Admiraliteitsjacht. De titels van beide
afbeeldingen zijn echter verschillend. Bij de omschrijving van wat op de afbeeldingen
te zien is kan men in beide gevallen noteren: 'De Nieuwe Maas, links het schip 'Den
Briel', in het midden het Admiraliteitsjacht, rechts de stad Rotterdam met uiterst rechts
de Ooster Oudehoofdpoort'. Afb. 1 heeft op de voorgrond één roeiboot, afb. 2 heeft
er drie. Ook de golven zijn hier op de voorgrond anders dan op afb. 1; blijkbaar is de
tekst onder afb. 1 later van de koperplaat verwijderd en vervangen door bijgegraveerde
golven en boten, waarbij ook het bootje van afb. 1 door een ander vervangen is. Wat
auteurs en uitgevers betreft, afb. 1 is gegraveerd door P. Schenk; bij afb. 2 blijkt niet
wie hem gemaakt heeft. Gerard van Keulen en A. Allard, die beide een privilege beza
ten, moeten drukker en uitgever geweest zijn. Zij zullen waarschijnlijk de koperplaat van
Schenk verworven hebben. Het betreft hier dus een latere staat van de prent. In de
catalogus van het Rotterdams Gemeentearchief 'Roterodamum Illustratum' (zie onder
I A) worden deze afbeeldingen beschreven bij de historieprenten (resp. no. 1285 en 1286)
en wel op het jaar 1688, waarin Willem III met de 'Den Briel' naar Engeland overstak.
Uit de titel van de oudste prent (afb. 1) blijkt niet dat bedoeld is, het moment van de
afvaart in beeld te brengen; deze vond trouwens in Hellevoetsluis plaats. De prent kan
daarom beter onder de afdeling topografie geplaatst worden.
Gemeentearchief Rotterdam, R.I. 1285 en 1286
[136]
(•Mn SCHIP BRIEL
ADMIRALITEIT.! J tCT. Oo.lrHnofJ ROTTERDAM
het jaar waarop de voorstelling betrekking heeft vaststellen. Een behoorlijke kennis
van het terrein dat zijn verzameling bestrijkt en van de literatuur hierover is voor
de beschrijver dan ook onontbeerlijk.
Misschien is een afbeelding alleen binnen bepaalde grenzen te dateren. Voorbeeld:
Een afbeelding van Utrecht, getekend door Herman Saftleven. De tekening
is gemaakt na de instorting van het schip van de Domkerk (1674), Saftleven
stierf in 1685. De tekening kan dus gedateerd worden: [tussen 1674 en 1685].10
Is het jaartal zelfs bij benadering niet vast te stellen, dan kan volstaan worden
met vermelding van de eeuw.11
Hulpmiddelen bij de datering kunnen zijn:
Papiersoort, watermerk, type schrift en drukletter, techniek, stijl van weergave
der voorstelling, randversieringen, cartouches e.d., levensjaren van auteurs, uit
gevers en andere personen die op de afbeelding genoemd of voorgesteld worden,
afgebeelde bouwwerken, topografische situatie, gebeurtenissen, sociale toestan-
10 Voor de plaats die een afbeelding in een chronologische reeks inneemt wordt in
zo'n geval het jongste jaartal, hier dus 1685, aangenomen.
11 Deze komt dan in de chronologie aan het eind van de betreffende eeuw.
[137]
