135 Een memoriaal is
a een dagboek (134)
b een hulpboek (toelichting bij 134) waarin men handelingen noteert, waar
voor men geen ander hulpboek bijhoudt.
Toelichting: het memoriaal, vermeld onder b wordt ook wel genoemd: klein
memoriaal of prima-nota. De inhoud varieert al naar gelang de aanwezigheid
van andere hulpboeken.
136 Een faktuurboek is
a een hulpboek (toelichting 134) waarin verkoopfakturen zijn afgeschreven,
b een hulpboek, waarin een commissionair de verkoopfakturen, bestemd
voor relaties, afschrijft betreffende goederen, die hij in opdracht van deze
relatie op commissiebasis heeft ingekocht.
Toelichting: het faktuurboek, vermeld onder a, en het verkoopboek (toelichting
134) zijn te onderscheiden van het faktuurboek, vermeld onder b, door het
voorkomen van een bedrag aan provisie vóór het totaal van elke faktuur.
137 Een journaal is een geschrift, waarin in chronologische volgorde wordt aan
getekend, welke rekeningen in het grootboek (138) voor bepaalde bedragen
moeten worden gedebiteerd en gecrediteerd.
Toelichting: het journaal wordt meestal eenmaal per maand bijgewerkt. Het is bij
het dubbel boekhouden de onmisbare ingang voor het grootboek. Zie voor
het begrip rekening de toelichting bij 138.
138 Een grootboek is een geschrift, waarin de samenstelling van bezittingen en
schulden en de veranderingen daarin onder hoofden van rekening worden ge
boekt.
Toelichting: de rekeningen van bezittingen en schulden zijn in ieder geval de
kapitaal- en de goederenrekening, meestal ook de winst-, onkosten- en kas
rekening, daarna de rekeningen van debiteuren en crediteuren. Elke rekening
heeft een hoofd en is gesplitst in een debet- en een creditzijde. In de enkele
boekhouding wordt de term grootboek vaak gebruikt voor het rekening-cou
rantboek (139). Dit verdient in een inventaris geen toepassing.
139 Een rekening-courantboek is een geschrift, waarin de vermogensverhouding
met debiteuren en crediteuren en de veranderingen daarin onder hoofden van
deze debiteuren en crediteuren op hun rekeningen worden geboekt.
Toelichting: het rekening-courantboek kan gesplitst zijn in een debiteurenboek en
een crediteurenboek.
140 Een traitteboek is een register van wissels, die men van een crediteur, de trek
ker, ter betaling heeft ontvangen.
141 Een remiseboek is een register van wissels, die men aan een debiteur ter be
taling heeft gezonden.
334]
Index (selectief)
De cijfers verwijzen naar de bladzijden.
Afsluitingsboek 326
balansboek 326, 331
bijboek 324
calculatieboek 332
commissieboek 323
compagniesboek 323
consignatieboek 323
crediteurenboek 323, 324, 333, 334
dagboek 322y, 333, 334
debiteurenboek 323, 324, 333, 334
diverse-debiteurenboek 323
diverse-crediteurenboek 323
expeditieboek 323, 331
goederenboek 324
grootboek 324v, 329, 334
hulpboek 322v, 333, 334
in- en verkoopboek 324
inkoopboek 322, 323, 333
inkoopboek voor goederen buitenslands 323
journaal 324v, 334
kasboek 322, 324, 333
kassiersboek 324
klapper 324
klein-memoriaal 322, 323, 334
magazijnboek 324
memoriaal 322v, 334
onkostenboek 324, 328
portoboek 332
portokasboek 328
prima-nota 323, 334
rekening-courantboek 324, 326, 329, 332, 334
remiseboek 329, 334
saldoboek 324
traitteboek 329, 334
verkoopboek 322, 323, 333
A. J. M. den Teuling
SUMMARY
Inventarisation of a I8th and 19th century bookkeeping
The subject of this article is how to make an inventory of a 18th and 19th century
bookkeeping. The family Crone granted the loan of the archive of the fa. H. G. Th.
Crone, merchants in Amsterdam, to the Gemeentelijke Archiefdienst of Amster
dam. The author's experience with this archive made the occasion to write this
article.
Archivistic literature did not pay much attention to business archives hitherto, and
the point of view of the economist-historian on bookkeeping is not the same as an
archivist's. After a large section on terminology concerning accountancy, which is
mainly based on some schoolbooks of about 1900, some suggestions have been
made for dealing with a disordered and fragmentary bookkeeping. The author
applied this method to the bookkeeping of Crone's and the results are summed up
in the next section.
In the concluding section a proposition has been made to supply the Nederlandse
Archief terminologie (Zwolle 1962).
[335]
