Litho
10 x vergroot
De vette inkt, die vervolgens op de steen gerold wordt, wordt op zijn beurt weer
door het water afgestoten, maar de afbeelding zuigt de inkt op. Nu is de druk
vorm klaar voor de pers. Deze pers is van een geheel ander type dan de plaatpers.
Door de grote druk van de laatste zou de steen kunnen breken.
C. Reproducties.
Repioducties zijn alle langs fotografische weg tot stand gekomen en op een ma
chinale pers gedrukte afbeeldingen. Het is niet noodzakelijk en voor een leek zelfs
onmogelijk om alle zwart-wit en kleurendruktechnieken te kunnen onderscheiden.
Een groot deel van de afbeeldingen in onze verzameling zal uit foto's bestaan. Daar
de foto in deze tijd gemeengoed is zal hierop niet verder worden ingegaan.
De illustraties bij dit hoofdstuk werden in macrofotografie vervaardigd door de auteur
W. Hofman.
[274]
IV Materiële verzorging
Naast het verzamelen dient de beheerder van de atlas zich bezig te houden met het
bewaren en verzorgen van de afbeeldingen. Daarvoor moet hij enige kennis hebben
van de materialen en de manier, waarop deze het best geconserveerd kunnen wor
den (zie over materiaal en techniek hoofdstuk III). Het is nodig de afbeeldingen,
die vaak in goede staat de eeuwen hebben doorstaan, te beschermen tegen vuil,
stof en klimatologische invloeden.
Omdat er over dit onderdeel van de taak van een beheerder zo weinig is geschreven,
is hier een poging gedaan enige aanwijzingen te geven over de manier, waarop hij
met bescheiden outillage zijn verzameling kan bewaren zonder dat er schade ont
staat of aanwezige schade wordt vergroot. Voorop moet gesteld worden, dat alleen
een bevoegde restaurateur werkelijke schade aan afbeeldingen kan herstellen. De
leek op dit gebied kan misschien schade voorkomen, maar zal door onvakkundige
pogingen tot restauratie de schade alleen vergroten. Aanwijzingen op dit gebied zul
len voor een groot deel bestaan uit waarschuwingen om bepaalde handelingen na te
laten. We kunnen er van uitgaan, dat een beheerder beter niets kan doen dan iets,
waarvan niet zeker is of het schadelijke gevolgen kan hebben.
A. Bescherming der afbeeldingen tegen gevaren.
De meeste afbeeldingen in de verzameling zijn op papier getekend of gedrukt. Pa
pier is door zijn samenstelling een kwetsbaar materiaal. Het bestaat uit een struk-
tuur van in elkaar grijpende vezels. De lengte en de sterkte van deze vezels bepalen
de kwaliteit van het papier. Deze struktuur wordt in ruwe staat van een lijming
voorzien om haar minder absorberend te maken.
De belangrijkste gevaren, die het papier en daarmee de afbeelding bedreigen, zijn
de volgende:
1. Vocht en droogte
Papier trekt door zijn struktuur gemakkelijk vocht aan. Door een te grote vochtig
heid zet het papier uit, waardoor rimpeling ontstaat, de combinatie van de in het
papier voorkomende lijm-, vul- en eventuele kleurstoffen gaat werken en schim
mels krijgen zo een ideale voedingsbodem. Deze schimmels concentreren zidh
meestal op bepaalde zwakkere plaatsen van het papier.
De plekken worden bruinachtig van kleur.
Wanneer het papier te vochtig is en schimmels zijn geconstateerd moet het op een
plaats, waar goede ventilatie is, worden gedroogd bij een temperatuur van 17 a
18° C. Dit mag in geen geval in een te droge of te warme ruimte gebeuren.
Een te droge ruimte voor het bewaren van de afbeeldingen heeft uitdroging van het
papier tot gevolg. Het papier wordt bros en breekt bij aanraking of enige druk van
buiten af.
Wanneer geconstateerd is, dat de ruimte, waarin de afbeeldingen bewaard worden,
te droog of te vochtig is, moet de beheerder er zorg voor dragen, dat de overgang
[275]
