vooral een inzicht geven in de betekenis van de hervorming binnen één van de
klooster, namelijk de abdij Hertogendal, gelegen in het Meerdaal Bos (gem. Ham-
me-Mille, prov. Brabant). Daarover is vrij veel bekend dankzij een desbetreffende
kroniek, die werd samengesteld en tot 1488 bijgehouden door Joes van Dormael de
biechtvader van Hertogendal.
Met behulp van deze kroniek en de bewaardgebleven abdijrekeningen schetste spre
ker het uitgebreide relatiepatroon van dit klooster. De reformatie werd overgeno
men uit de zusteradbij van Argenton (bij Gembloers, prov. Namen). Uiteraard be
stonden er ook belangrijke bindingen met de bekende cisterciënzerabdij van Villers,
waar de auteur van de kroniek vandaan kwam. Na de doorvoering van de fefor-
matie, die in december 1460 plaats vond, ontstonden nauwe relaties met vele andere
abdijen, onder andere Woutersbrakel (in Brabant), Nazareth bij Lier. Beaupré te
Grtmminge (prov. Oost-Vlaanderen), Nieuwenbos bij Gent, Maagdendal te Ouden
aarde, Herkendrode te Kuringen (prov. Limburg), Nonnemielen bij Sint-Truiden en
Rotem (bij Halen, eveneens in Limburg) en zelfs met Blandecques bij Sint-Omaars
in Frankrijk en Loosduinen bij 's-Gravenhage in Nederland. Tenslotte gaf spreker
de inhoud weer van de hervormingsmaatregelen, waarvan de twee hoofdpunten
waren: een strenger kloosterslot en de aanvaarding van het conventueel gebruik van
de inkomsten uit lijf- en erfrenten1.
De zeer levendige gedachtenwisseling, waaraan werd deelgenomen door de heren
Van Ham, p. Gerlach. Ribberink, p. Ma.^us, P. Th. J. Kuyer en H. J. Delvaux
moest helaas worden afgebroken in verband met de komst van de burgemeester van
Brussel, de heer L. Cooremans, die het gezelschap uiteraard in twee talen
kwam begroeten. Na de erewijn memoreerde de heer Drs. C. Th. Lohmann, voor
zitter van de Noordbrabantse Kring van Archivarissen, in zijn dankwoord o.a. dat
het in 1961 was dat de Brabantse Archivarissendag ook in Brussel werd gehouden.
Hij stelde dat de historie in deze stad een duidelijke taal spreekt en dat er bovendien
archieven bewaard worden, die van belang zijn voor het gehele hertogdom en zelfs
voor vele gebieden daarbuiten. Tenslotte dankte hij het ministerie van Nationale
Opvoeding en Nederlandse Cultuur en het stadsbestuur van Brussel voor de finan
ciële steun en ue organisatoren voor het vele werk, waardoor ook deze Brabantse
Archivarissenuag wederom bijzonder geslaagd mag heten.
Na een kort bezoek onder leiding van mej. Martens aan enige van de rijke
werkkamers van schepenen, vertrok het gezelschap per autobus naar het kasteel van
Moortebeek. Tijdens het vorstelijk noenmaal aldaar werd onder andere het woord
gevoerd door de Nederlandse algemene rijksarchivaris. Hij was verheugd kennis te
hebben mogen maken met de Brabantse Archivarissendag. Hij kon eenter niet be
loven er voortaan altijd aan te zullen deelnemen. In een Brusselse etalage had hij
diezeitue dag een Frans citaat gelezen, dat hij ter verduidelijking als volgt vertaalde:
Ambtenaren zijn te vergelijken met boeken. Hoe hoger je ze plaatst, hoe minder
Deze lezing is uitgewerkt en gepubliceerd. Zie: C. Vleeschouwers, Joes van Dormael's
Kroniek dei hervorming binnen de Brabantse cisterciënzerinnen-abdij Hertogendal (1488)
m. Ons Geestelijk Erf, XLVII (1973), n. 173-195, waaraan als bijlage is toegevoegd de
volledige tekst van de Cronicke tsgodshuys van tsHertoghendale' (p. 196-220).
154]
je ze kunt gebruiken'. Tijdens dit middagmaal werd ook bekend gemaakt dat de
volgende Brabantse Archivarissendag zal plaats vinden te Helmond.
's-Middags bracht het gezelschap een bezoek aan het Koninklijk Museum voor Mid-
den-Afrika te Tervuren, waar een voortreffelijk gedoseerde rondgang door de rijke
verzamelingen werd gemaakt. Reeds gedurende de rit naar het museum, maar vooral
daarna, tijdens de goed geplande excursie door de koninklijke domeinen van Ter
vuren en het Zoniënwoud, werden door collega E. Vandewoude duidelijke toelich
tingen gegeven op allerlei zaken, waar men langs kwam.
Na een smakelijke en gezellige 'collation' te Overijse reed het gezelschap terug naar
Brussel om daar in de Ruisbroekstraat, niet zonder weemoed, haastig afscheid van
elkaar te nemen.
J. M. F. IJsseling
SUMMARY
The fifteenth Brabantine Archivists' Day at Brussels
In 1973 this meeting, which has become a tradition, was held in Brussels on Sep
tember 27th and 28th. It was attended by some eighty archivists. Host and hostess
were the General State Archivist of Belgium, Dr. C. Wijffels and the archivist of
the city of Brussels, mrs. M. Martens.
Two lectures were given. Mr. W. van Ham's lecture dealt with the Armorial bea
rings of the towns of Brabant and was illustrated by a fine series of slides. Mr. C.
Vleeschouwers sketched a clear picture of the Reformation in the Cistercian con
vents in the 15th centuryusing as an example the abby of Hertogendal.
During this meeting there was ample opportunity to renew old contacts with
colleagues and make new ones.
[155]
