hebben ze dikwijls ouder materiaal in notariële archieven, tijdens de Revolutie
genationaliseerde kerkelijke archieven en in diezelfde tijd in beslag genomen of later
gedeponeerde privé-archieven.
fn Parijs is uiteraard ook het best uitgebouwde, gespecialiseerde en geoutilleerde
apparaat van de franse archiefdienst gelokaliseerd. De departementale archieven
hebben hier hun centrale bureaux, terwijl de dienst van de Archives Nationales voor
zijn afdelingen beschikt over een staf en een uitrusting, waarmee die van een depar
tementaal archief niet te vergelijken is.
Ondanks deze centralisatie, die aan de top van het apparaat de beste mogelijk
heden zou kunnen bieden, heeft ook in Frankrijk de archiefdienst nog te weinig
invloed op het archiefbeheer van de overheidsadministraties. Zoals veelal elders
staan ook hier twee meningen over de beste werkwijze tegenover elkaar: 1) de
administratie moet met hulp en advies van de archiefdienst het eigen archief
beheren tot het rijp is voor overbenging, waarna de archiefdienst het volledig
geordend overneemt; en 2) de administratie moet zo vroeg mogelijk alle stukken
aan de archiefdienst overdragen, die er dan verder voor zorgen moet, inclusief
vernietiging en ordening.
Met beide methoden is (en wordt) geëxperimenteerd. Met de eerste door de zg.
missionsarchiefambtenaren gedetacheerd bij de ministeries. Over het resultaat
wordt niet onverdeeld gunstig geoordeeld. Blijkbaar zijn de 'missionaires' te veel
afhankelijk van de welwillende medewerking van hun gastheren. De tweede me
thode wordt min of meer gerealiseerd in Fontainebleau, waar gebouwen van het
voormalige NAVO-hoofdkwartier voorlopig in gebruik zijn genomen als inter
ministerieel tussenarchiefdepot. Voorlopig, want het plan tot inrichting van een
rité interministérielle des Archives' is halverwege in zijn goedkeuringsprocedure
blijven steken. Het te verwachten gevolg van deze gang van zaken werd ons bij
een excursie naar Fontainebleau gedemonstreerd: de beschikbare mankracht en
middelen zijn volstrekt onvoldoende om de papiervloed meester te worden, zonder
dat overigens een garantie voor volledige overdracht bestaat. Men is in Frankrijk
voorlopig nog niet toe aan de oplossing van dit probleem.
ad 4 De moderne activiteiten van het franse archiefwezen
Hier komen uiteenlopende zaken aan de orde. In de eerste plaats de door de franse
archieven met kracht ter hand genomen taak op het vlak van de cultuurverspreiding
door middel van educatief werk en exposities; voorts nieuw opgezette dienst
verleningen voor de gebruiker van het archief op het gebied van reproductie en
documentatie; tenslotte de archiefbouw waarmee men al veel ervaringen heeft
opgedaan.
a Educatief werk en exposities
Het educatieve werk van de franse archiefdiensten heeft na de oorlog een grote
vlucht genomen door de mogelijkheid voor deze taak apart personeel aan te stellen,
dat voornamelijk afkomstig is uit de onderwijssfeer. Niet alleen in de Archives
Nationales worden tentoonstellingen met een educatief karakter gehouden of his-
[264]
torische wedstrijden onder de schooljeugd georganiseerd of populaire documen
tatie uitgaven verzorgd.
Tal van departementsarchieven houden zich eveneens met deze zaken bezig, zij
het op wat bescheidener schaal dan te Parijs. Zo bestaat alleen bij de Archives
Nationales de mogelijkheid tentoonstellingsbezoek met de vertoning van histo
rische films te combineren.
Als een zeer doelmatige activiteit valt te beschouwen de uitgave van de 'pochettes',
kleine losbladige mapjes met gereproduceerde documenten gewijd aan een bepaald
onderwerp of een bepaalde periode.
Deze uitgaven kunnen door de geschiedenisdocenten naast de bestaande leerstof
gebruikt worden.
Verschillende nieuwe departementsarchieven zijn uiteraard naast de Archives
Nationales met het permanente Musée de France goed geëquipeerd voor het
houden van tentoonstellingen, zowel van educatieve als van wetenschappelijke aard.
Bijzondere tentoonstellingen in Parijs worden ook wel buiten het complex van
de archiefgebouwen gehouden b.v. in de Sainte Chapelle op het lie de la Cité. Het
risico vermeerdert daardoor nauwelijks, want men is nergens beter bewaakt door
een legertje gewapende broeders dan daar!
b Reproductiemethoden en documentatiecentra
Moderne reproductiemethoden zijn in ons land verre van onbekend. Derhalve
is het voldoende te wijzen op twee aspecten die ons in Frankrijk getroffen hebben.
In de eerste plaats de goed uitgeruste en bemande fotografische ateliers in de de
partementsarchieven en niet alleen in de grootste van die instellingen. Vervolgens
de snelle vorderingen van de veiligheidsverfilming. De gewone bezoeker krijgt b.v.
geen stuk uit het fonds van de Trésor des Chartes in zijn handen en zo zijn er al meer
fondsen van kostbare aard bewerkt. Practisch is ook de verfilming op de Archives
Nationales van de grote collectie handgeschreven inventarissen, waarvan de be
zoeker met de afgedrukte exemplaren kan werken.
De aanwezigheid van beeld- en vooral geluidsdocumentatie is op de franse archie
ven beperkt. Het is het enige mankement aan de franse situatie dat men Fransen
zal horen toegeven, uiteraard om diplomatieke redenen, zoals Directeur-Général
Chamson in zijn rede voor de cursisten waar een hoog ministerieel ambtenaar bij
aanwezig was.
In enkele departementsarchieven probeert men een generaal informatiesysteem
te creëren. De relatie tot en de behoefte van de préfectuur spelen hier een duidelijke
rol. Tot op heden hebben deze werkzaamheden nog een beperkt karakter en bestaat
het resultaat uit een bibliografische index in opbouw. Het was niet onze indruk
dat men al bezig was met het vervaardigen van een generale index op het eigen
archiefbezit als voorbereiding op een toekomstige computer-aera.
c Archiefbouw
Dit onderwerp is in de colleges herhaaldelijk aan de orde gekomen. Het is tevens
aanschouwelijk gemaakt door de deelnemers aan de stage tijdens de slotexcursie
[265]
