cumentatiemateriaal. Dit kan niet anders dan via een democratisch centralisme,
waarbij de lagere organen rekenschapplichtig zijn tegenover de hogere. De uitge
breide archiefwetgeving in de D.D.R. gaat uit van een uniform allesomvattend sy
steem. De Staat controleert alles.
De collectivités locales op het laagste niveau in Rusland hebben geen eigen archief
bewaarplaatsen. Na een voorlopige bewaring in de bewaarplaatsen van het arrondis
sement worden de archivalia definitief opgenomen in de (staats)archiefbewaarplaat-
sen van het district (okrug) of de regio (oblast).
Vergaande centralisatie en coördinatie treffen we, behalve in Rusland en de D.D.R.,
ook aan in Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenië en Tsjechoslowakije. De lagere
besturen moeten hun archieven, zodra ze voor de administratie geen nut meer heb
ben, aan de beheerders der archiefbewaarplaatsen van het hogere bestuur afstaan,
die ze voorlopig bewaren totdat definitieve opname in een der staatsarchieven volgt.
Voor alle locale archieven geldende normen worden vastgesteld door de directeur-
generaal van het staatsarchief (Direktor der Staatlichen Archivverwaltung). De be
langrijke archieven van Praag en Bratislava hebben de positie van een staatsarchief;
hetzelfde is het geval met de archieven van de grote Russische steden.
In Rusland, Tsjechoslowakije en Joegoslavië is de staat gefederaliseerd, met als ge
volg dat de afzonderlijke republieken hun eigen nationale archieven beheren. Aan
de basis van het Joegoslavische bestuursapparaat staat de commune. Groepen van
15 tot 20 kleine communes zijn overgegaan tot internationaal beheer van de archief
bescheiden van blijvende waarde. Vergelijking met de Nederlandse streekarchivari-
aten is mogelijk. In de intercommunale archiefbewaarplaatsen worden uiteindelijk
de archieven opgenomen van alle binnen het territoir fungerende bestuursinstellin
gen. De archivarissen van de afzonderlijke republieken oefenen toezicht uit. Hoewel
Joegoslavië zich voorstaat op een grote locale autonomie (en gedecentraliseerd ar
chiefbeheer), mag niet uit het oog verloren worden dat er een sterke staatscontrole
is, gebaseerd op het inzicht dat alle archieven in wezen staatsarchieven zijn.
Inhoud der locale archiefbewaarplaatsen
In landen met een gedecentraliseerd archiefbeheer bewaren de collectivités territori
ales primaires naast hun registratuur-archieven ook hun historische archieven. Zo is
het in Engeland, Canada, Nederland, de Duitse Bondsrepubliek, Noorwegen, Spanje
en de meeste Zwitserse kantons.
In andere landen (België, Frankrijk, Oostenrijk en enkele Zwitserse kantons) is depo
nering van historische archieven in de staatsarchiefbewaarplaatsen wel geen eis,
maar toch een mogelijkheid, waarvan veel gebruik gemaakt wordt. In de states van
de Verenigde Staten zijn o.a. regionale archiefbewaarplaatsen (area research centers)
voor definitieve bewaring van locale archieven ingericht.
In Zweden, Denemarken en Finland, waar de centralisatie het sterkst is voortge
schreden, zijn alle historische archieven overgebracht naar de staatsarchiefbewaar
plaatsen. Wel zijn er in al deze landen steden, die hun belangrijke historische archie
ven in eigen beheer behouden hebben.
In Rusland, de D.D.R.Bulgarije, Hongarije, Polen en Roemenië blijven de histori-
sche archieven ook niet ter plaatse, maar worden ze overgebracht naar de staatsar
chiefbewaarplaatsen in de regio (oblast, Kreis) of departement, nadat ze tijdelijk in
een intermediaire archiefbewaarplaats (Verwaltungsarchiv) berust hebben (arrondis
sement, Kreis, district). In Joegoslavië komen de historische archieven na ca. 10 jaar
in de intercommunale archiefbewaarplaatsen terecht.
Ofschoon in de locale archiefbewaarplaatsen zich doorgaans alleen de archieven be
vinden van de eigen administratie (registratuur-archieven en eventueel historische ar
chieven), komt het ook voor dat gedeelten van de staatsarchieven, die betrekking
hebben op de collectivité locale erin ondergebracht worden. In Engeland vindt men
in enige locale archiefbewaarplaatsen rechterlijke stukken; in Frankrijk zijn hier en
daar ook stuken van kerkelijke of rechterlijke aard achtergebleven of zijn notariële
archieven in bewaring gegeven aan stadsarchieven. In Spanje en in Nederland wor
den ook rechterlijke, notariële en andere archieven, die op een gemeente betrekking
hebben, aan die gemeente in bewaring gegeven, wanneer deze een eigen archivaris en
een doelmatige archiefbewaarplaats heeft.
Omdat in Oost- en Centraal Europa alle locale archiefbewaarplaatsen staatsarchief
bewaarplaatsen zijn, is het daar gewoon dat alle documenten, die betrekking hebben
op een bepaald territoir, in de archiefbewaarplaats van dat territoir bewaard worden.
Bij opheffing en samenvoeging van collectivités locales worden in de meeste landen
de archieven overgedragen aan de collectivités locales, die de rechten en verplichtin
gen hebben overgenomen; in enkele landen (Denemarken, Zweden, Oostenrijk en
Hongarije) worden de archieven der opgeheven collectivités locales overgebracht
naar de staatsarchieven.
Dat in een aantal landen, met name in het Oostblok, intermediaire archiefbewaar
plaatsen voor tijdelijke bewaring zijn ingericht, is reeds ter sprake gebracht.
De archieven der collectivités locales secondaires (provincies, departementen, dis-
stricten enz.) vormen in het algemeen het locale net van de staatsarchieven (België,
Nederland, Scandinavië, Griekenland, Italië, Oostblok).
De county archives in Engeland zijn daarentegen geheel onafhankelijk van de Staat.
De departementale archieven in Frankrijk bevatten naast staatsarchieven ook zuiver
departementale archieven en archieven van communes.
Personeel
In de kleinste bestuurseenheden is gewoonlijk aan de secretaris het archiefbeheer
toevertrouwd. Waar in de locale archieven historische bestanddelen aangetroffen
worden, wordt het beheer daarvan dikwijls aan historisch geïnteresseerd of vakbe
kwaam personeel opgedragen.
De plaatselijke besturen zijn in Engeland, België, Spanje, Oostenrijk, Zwitserland en
Joegoslavië vrij om aan te stellen wie ze willen. In de Engelse counties en in de grote
steden komen alleen gegradueerden in aanmerking.
In andere landen moeten gekwalificeerden benoemd worden. Zo zijn bij de archief
diensten in Nederland alleen hogere (universitair opgeleide) en middelbare archief
ambtenaren benoembaar. In de Bondsrepubliek Duitsland vinden we naast de
höhere Dienst (hogere archiefambtenaren) de gehobene Dienst (middelbare archief-
[42]
[43]
