De inwoners van Bokhoven behoorden oudtijds onder de parochie Hedikhuizen,
waarover de abt van Berne in 1285 het patronaatsrecht verkreeg van het kapit
tel van St. Jan te Luik. Het charter van deze overdracht bevindt zich in het
Rijksarchief van de provincie Noord-Brabant (Coll. aanw. 1953, nr. 28).
In het jaar 1363 besloot men, daar wateroverlast van de Maas de bewoners van
Bokhoven vooral in de winter verhinderde hun parochiekerk te bezoeken, tot
de bouw van een eigen kapel, toegewijd aan de H. Maria en Catharina, waar
over de kapelaan van Hedikhuizen als rector werd aangesteld.
In 1369 werd deze kapel door de bisschop van Luik tot parochiekerk verheven.
De charters die de stichting der parochie betreffen zijn bewaard gebleven (inv.
nos. 1-8). Wat het kerkgebouw betreft, dit werd in 1498, tegelijk met het dorp
en het kasteel van de heren van Bokhoven, verwoest door de troepen van her
tog Karei van Gelre. Het huidige kerkgebouw, togewijd aan de H. Antonius,
abt, dateert uit 1500.
De parochie omvatte de hele heerlijkheid Bokhoven. Deze werd door de heren-,
vanaf 1499 baronnen- en van 1640 graven van Bokhoven als achterleen van het
Duitse rijk in leen gehouden van het prinsbisdom Luik, zodat de prinsbisschop
van Luik als bisschop het kerkelijk- en als prins het wereldlijk gezag over Bok
hoven bezat.
Krachtens de bulle De Statu Ecclesiarum van II maart 1561, die in het kader
van de oprichting der nieuwe bisdommen de omvang van het diocees 's-Her-
togenbosch omschreef, maakte Bokhoven voortaan van dit bisdom deel uit. Aan
het feit dat het staatkundig onder het prinsdom Luik bleef behoren dankte het
de merkwaardige enclave-positie, die een waarborg inhield voor de onbelem
merde uitoefening van de katholieke eredienst.
Toen het in augustus 1794 door de Franse legers werd ingenomen, kwam aan
deze status een einde; bij decreet van de Nationale Vergadering van de Franse
Republiek van 1 oktober 1795 werd Bokhoven bij Frankrijk ingelijfd en op 5
januari 1800 aan de Bataafse Republiek gecedeerd. Voortaan onderging het in
staatkundig opzicht dezelfde veranderingen als de omliggende gebieden.
Vrijwel tegelijkertijd met deze inventaris verscheen als overdruk uit het heemkun
dige tijdschrift Met Gansen Trouw, jaargang 19 (1969), nummer 6-7, blz. 81-112,
het boekje Bokhoven, parel aan de Maas, gids voor heden en verleden. Daarin
wijdde H. van Bavel, O. Praem., archivaris van de abdij Berne, uitvoerig aan
dacht aan nr. 91 uit de inventaris van het parochiearchief: Calendarium waarin
aantekening gehouden werd van de jaargetijden die gefundeerd zijn in de periode
1345-1748 en de fondsen waaruit deze betaald worden, aangevangen c. 1550.
Dankzij de welwillende toestemming van de auteur kunnen wij dit artikel hier
laten volgen en het zo onder de aandacht van een bredere lezerskring brengen.
Het jaargetijdenboek van Bokhoven
Wat schamper, maar raak karakteriseerde iemand het onlangs geïnventariseerde
kerkarchief van Bokhoven met de woorden: 'centen en ruzies'. Enerzijds kan men
hierop antwoorden, dat dit ergens geldt voor alle archieven: betwist of betwijfeld
recht dwingt tot archiefvorming. Anderzijds kan men wijzen op duidelijke uitzon
deringen, zoals de hier besproken anniversaire kalender, ook genoemd Liber of
Memoriale Defunctorum: zielenboek. Het is een zeer vredig boek, waarin de
namen werden bijgeschreven van hen, die bij leven of bij testament de kerk had
den begiftigd en voor wier zielerust een anniversarium, jaargetijde of 'jaarzang'
op hun sterfdag werd gehouden. Hun naam, soms met vermelding van hun ver
diensten en fundatie, werd dan tijdens de dienst uit dit boek voorgelezen of ter
aankondiging reeds op de voorafgaande zondag na de preek.
Beschrijving
Het boek meet in de breedte 18 cm, in de hoogte 24 cm en in de dikte 1J^ cm en
telt 36 bladen van een zwaar soort perkament in een oorspronkelijke, perkamen
ten band. Het werd destijds gesloten met een koperen knipslotje, waarvan nog
een stuk beslag op het voorplat aanwezig is.
Het eerste folium draagt de titel van het boek: 'Liher ecclesie de Boechoeven
kerkeboek van Bokhoven; hierachter is later bijgevoegd: Anniversariorum'der
jaargetijden, wat later weer half werd doorgekrast. Dit blad geeft bovendien aan
beide zijden 16de eeuwse historische notities te lezen. De eerste luidt: 'Dit zijn de
naemen van een testament: Joost Goyaert Evertszn ende Meryken de huysvroue,
hetwelcke zoude rusten bij den pastoor van Bochoven, namentlyck bij den pastoor
heer Dirick van den Meer, overleden, eertijds pastoor geweest tot Woensel' (pas
toor te Bokhoven 1613-1616).
De tweede, meer belangrijke aantekening luidt: 'Anno 1363 edificata est capella-
non-parochialis choro saltern completa in Bochoven sumptibus communitatis cum
dote data a communitate tempore Giselberti died Cock, militis, filii Ricoldi Cock
militis, domini temporalis de Bochoven; eaque capella conformata est dicto anno
ab episcopo Leodiensi sub onere trium missarum in qualibet septimana. Predict a
capella per episcopum Leodiensem erecta est in ecclesiam parochialem et baptis-
malem anno Domini 1369'.
Vertaling: 'In 1363 werd te Bokhoven een niet-parochiale kapel gebouwd, waar
van althans het koor gereed kwam; de gemeenschap van gelovigen droeg de kos
ten ervan en begiftigde de kapel met goederen. Dit geschiedde ten tijde van de
wereldlijke heer van Bokhoven Giselbertus gezegd Cock ridder, zoon van Ricol-
dus Cock ridder. Deze kapel werd nog dat jaar bevestigd door de bisschop van
Luik op voorwaarde, dat er wekelijks drie missen zouden geschieden. De kapel is
door de bisschop van Luik verheven tot een parochie- en doopkerk in het jaar
des Heren 1369'.
De kalender vult de overige bladen; op de laatste bladzijde staat een zeer ver-
[82]
[83]
