de 17de eeuw had men hiervan de alleenhandel) en rabarber (uit China, met kara
vanen door Siberië naar Moskou vervoerd).
De handel met Rusland had voor ons een sterk passieve balans. We haalden daar
voor een veel groter waarde vandaan dan we exporteerden. De Russische econo
mie kon geen onvoordelige handelsbalans velen. Eigenlijk bestond de export naar
Rusland te veel uit luxe artikelen. Lakens (vooral Engelse, in diverse kleuren,
Limburgse, Munsterse, Silezische, Hamburger en goudlaken uit Italië), zijdela-
kens, satijn, fluweel (met goud uit Italië), passementen, goud- en zilverdraad, da
mast, zijdebehangsels, juwelen, edelstenen, parels, ringen, wijn, drogerijen (arse
nicum, kamfer, wierook, aluin, galnoten), Braziliëhout, karmozijn, indigo, papier
(soms 1600 riem tegelijk), spiegels, olifantstanden, ivoor, koraal. Verder grote
hoeveelheden buskruit, karabijnen, pistolen, snaphanen, holsters en ten slotte zil
vergeld, soms in grote hoeveelheden. De Amsterdamse stapelmarkt kon al deze
goederen leveren en kon het grote assortiment Russische goederen verwerken.
De Moscovische handel werd beschouwd als een rijke en importante negotie,
waarvan draperijen, wolkopers, ververs, lakenbereiders, buskruit- en wapenfabri
kanten hun deel kregen en die ook profijtelijk was voor de scheepsrederijen en
voor de ambachten voor onderhoud en bouw van schepen.
Wisselkoers
In de notariële archieven vindt men veel wisselprotesten en daarom zijn ze een
dankbare bron voor het vaststellen van de wisselkoers. In de literatuur zijn de
wisselkoersen Archangel-Amsterdam onbekend. Daarom is het van belang ze hier
te geven. Deze reeks betreft wissels, die in oktober of november in Archangel ge
trokken werden op kooplieden in Amsterdam. In de wissel staat de koers van de
roebel vermeld ten opzichte van de gulden.
1606 1 roebel iy2 gulden; 1607; iy2\ 1613: 7,25; 1629: 6,—; 1640: 5,25 a 5,20;
1648: 5,60; 1650: 5,30; 1653: 5,40 a 5,50; 1656: 5,35; 1661: 4,50; 1662: 4,20 a
4,50; 1663: 4,25; 1674: 5,—; 1677: 5,—; 1680: 5,10; 1681: 5,—; 1682: 5,05; 1684:
5, 1685: 4,95; 1687: 4,70; 1693: 4,75; 1696: 5,1697: 4,70 a 4,80; 1699: 5,10
a 5,40; 1700: 5,—; 1701: 4,75; 1702: 4,55; 1703: 4,35; 1704: 3,50 a 3,60; 1705:
3,25; 1706: 3,20 a 3,50; 1707: 3,20; 1708: 3,60 a 3,65; 1709: 3,40 a 3,50 en 1710:
3,20. (Lage koers, oorlog tussen Rusland en Zweden).
Tot slot moet ik het belang van de notariële archieven, dat ik meen hier te heb
ben aangetoond, nog eens uitdrukkelijk onder de aandacht brengen. Tevens wijs
ik op de wenselijkheid dat deze bron meer bestudeerd wordt. Anderzijds missen
we de gegevens uit de Russische archieven. De archivalia van het tolkantoor van
Archangel en de raadsprotocollen van die stad moeten toegankelijk gemaakt wor
den. Ik meen dat de raadsprotocollen vanaf het begin van de 17de eeuw in het
staatsarchief te Moskou berusten. Verfilming van deze bronnen zou de eerste
stap zijn tot hun grotere bekendheid.
S. Hart
Zes eeuwen parochie Bokhoven
Zeshonderd jaar geleden, op 23 maart 1369, werd de parochie Bokhoven opge
richt. Van de archivalia, die sedert dat tijdstip werden gevormd, is, mede dank zij
de zorgen van opeenvolgende pastoors en kerkbesturen, nog vrij veel bewaard
gebleven. Het is bijzonder verheugend, dat dit archief in 1966 ter ordening in het
Gemeentearchief van 's-Hertogenbosch werd gedeponeerd. Mr. J. A. M. Hoekx,
verbonden aan dat archief, heeft met medewerking van de volontaire mejuffrouw
K. M. H. Koppe de inventarisatie verricht en de Abdij van Berne te Heeswijk-
Dinther, waar het archief afgezien van enige charters1, die zich in het Rijksarchief
in Noord-Brabant bevinden, thans berust, heeft de inventaris gedrukt en uitge
geven bij gelegenheid van het 600-jarig bestaan der parochie Bokhoven.
Aan het voorwoord, dat drs. P. Th. J. Kuyer, stadsarchivaris van 's-Hertogen-
bosch, aan dit boekje meegaf, ontlenen wij het volgende:
Aan de Noordbrabantse Maas, een kilometer of zeven ten noordwesten van
's-Hertogenbosch, ligt Bokhoven, een kerkdorp van ongeveer 250 inwoners en
ressorterende onder de gemeente Engelen. Watertoeristen en wandelaars over
de Maasdijk roemen de schilderachtige ligging van dit dorp; minnaars van oud
heden bezoeken het om het exterieur en het interieur van zijn laat-gotisch kerk
je, waarbinnen het grafmonument van graaf Engelbert van Immerseel en zijn
gemalin Helen de Montmorency, uit de vaardige hand van de Antwerpse kun
stenaar Artus Quellinus, wel het mooiste maar stellig niet het enige monument
is, dat een bezoek tot een genoegen maakt. Buiten deze beide kringen van be
langstellenden geniet de naam Bokhoven nauwelijks bekendheid. Wellicht wekt
de thans gereed gekomen inventaris de belangstelling van een derde categorie:
zij die de kerkgeschiedenis van het Brabantse land tot het terrein van hun
onderzoek hebben gemaakt.
De parochie Bokhoven neemt onder de parochies in Brabant een bijzondere
plaats in, omdat Bokhoven, als territoriaal gebied van het prinsdom Luik, een
enclave was waar het katholieke kerkelijke leven tijdens de reformatie onge
stoord bleef verlopen en waar vele katholieken uit de wijde omtrek hun kinde
ren lieten dopen, zoals de doopregisters getuigen. Wellicht kan een nauwkeurig
onderzoek van dit parochiearchief gegevens aan het licht brengen, waaruit de
betekenis van deze enclave voor de beleving en uitoefening van de katholieke
godsdienst in dit deel van Brabant met enige zekerheid kan worden bepaald.
In zijn inleiding schrijft mr. Hoekx, die zijn inventaris met regestenlijst, index en
bijlagen, waaronder een opgave van de voor het grootste deel in tijdschriften ver
scholen literatuur betreffende Bokhoven, heeft gecompleteerd, o.a.:
1 Over deze, de stichtingsoorkonden van kapel en kerk te Bokhoven, schreef dr. H.
PH. Camps in het hierna te noemen boekje Bokhoven, parel aan de Maas.
[81]
[80]
