de rest, die er toch óók is, veel minder aandacht kreeg. Dat er b.v. resoluties en
rekeningen zijn, zal men uit de MS-inventaris Eekhoff niet gewaar worden.
Het archief van het Old-Burgerweeshuis te Leeuwarden, bewaard in de kelder
van het thans in gebruik zijnde gebouw op de Nieuwestad, is ook opmerkelijk
door de vorm der bewaring. Voor de 'keurcollectie' blijken te zijn gebruikt die
uitwendig blauw gekleurde blikken archiefdozen, een naar wij menen Engels
fabrikaat van de 19e eeuw; Engels, zeggen wij, want we hebben eens in een
oud advocatenhuis in een kleine Engelse stad een hele wand bekleed met die
dozen gezien. In Friesland ontmoet men die dozen nog in het archief van de
gemeente Tietjerksteradeel te Bergum; er mag wel aan herinnerd worden dat Jhr
Mr Hobbe Baerdt van Sminia in de jaren 18231858 frietman van Tietjerkstera
deel was; deze was zeer geïnteresseerd in de gewestelijke oudheid en o.a. is op
zijn initiatief door de Prov. Staten tot de benoeming van een provinciale archi
varis besloten. Die blauwkleurige blikken archiefdozen zal men wel bij Eekhoff
hebben kunnen kopen, zoals wij in de handschriftenverzameling van het Fries
Genootschap vrij wat portefeuilles van Eekhoff hebben aangetroffen.
In Nederland hebben wij in de 19e eeuw nóg een boekhandelaar-uitgever-archi
varis gehad, nl. Is. An. Nijhoff te Arnhem. Deze heeft enige jaren van zijn jeugd
in Leeuwarden bij Ds. Lobrij doorgebracht en daar kan Wopke Eekhoff hem
hebben leren kennen. Dat Eekhoff lang niet bij Nijhoff haalt behoeven wij niet
toe te lichten.
Voor de tegenwoordige waardering van Eekhoffs methode mogen wij verwijzen
naar W. I. Formsma, Gids voor de Nederlandse Archieven, Bussum 1967, bl. 55.
S. I. Fockema Andreae
Vochtmeting in archiefbewaarplaatsen
Het is een algemene ervaring dat de welbekende haarhygrometers, waarmee in
archiefbewaarplaatsen de vochtigheid van de lucht wordt gemeten, vroeger of
later in nauwkeurigheid van aanwijzing te kort gaan schieten.
Het is ook bekend, dat er een veel betere wijze van vochtigheidsmeting, bestaat,
n.l. die met behulp van de droge en natte thermometers d.z. psychrometer van
Assmann. De twee thermometers zijn aan een handvat bevestigd; het ondereinde
van één van de thermometers is omwikkeld met een weefsel, dat drijfnat wordt
gemaakt (5 minuten onderdompelen). Daarna wordt het gereedschap zo snel mo
gelijk (24 meter per seconde) rondgeslingerd. De droge thermometer geeft de
temperatuur in de ruimte aan; de natte thermometer door de verdamping van het
water in de sok een veel lagere. Naarmate de ruimte droger is zal de verdam
ping sneller verlopen, dus de natte thermometer een sterkere daling vertonen. Af
hankelijk van de snelheid, waarmee men kans ziet te slingeren, treedt na enige
minuten een toestand in, waarbij de natte thermometer niet meer daalt. Dan moet
men snel aflezen en kan met behulp van een vrij ingewikkelde formule uit de
twee temperaturen de relatieve vochtigheid berekend worden.
Deze wijze van vochtmeting, die, mits zorgvuldig uitgevoerd, onbetwistbare me
tingsresultaten oplevert, is moeilijk, zeker voor amateurs in de omgang met appa
ratuur en wiskunde formules.
Het kan daarom van belang zijn te weten, dat de psychrometer (droge en natte
thermometer) in een gemakkelijk te hanteren en te vervoeren apparatuur in de
handel is gebracht. Het behoeft niet te worden geslingerd, omdat de luchtstroom
wordt verkregen via een kleine ingebouwde ventilator, die door een opwindbare
veer wordt gedreven. Dezelfde veer drijft ook een eenvoudige minutenteller. De
berekening met de moeilijke formule is overbodig gemaakt door een gemakkelijk
afleesbare rekenschijf.
Deze 'Haenni Aspiratie-Psychrometer' van Zwitsers fabrikaat wordt geïmpor
teerd door N.V. Loos en Co te Amsterdam. Ik heb al vele jaren het apparaat met
goede ervaringen gebruikt: het weegt ca. 700 gram; het kan gemakkelijk zonder
kans op beschadiging in een aktetas worden meegenomen. Prijs met rekenschijf
362,(vrijblijvend).
Van der Gouw
[231
230
