Waterschapsarchieven. Programma's worden niet verzameld,
h Kaarten.
Rijksarchieven. Kaartencollecties zijn ruimschoots aanwezig in alle rijksarchie
ven.
In het Algemeen Rijksarchief bevinden zich diverse kaartenverzamelingen, land
en zeekaarten, binnenlandse en buitenlandse kaarten, in het algemeen geografisch
geordend.
De Rijksarchivaris in Noord-Brabant bezit enige duizenden kaarten (vanaf 16e
eeuw), o.a. collectie-Adan.
De Rijksarchivaris in Noord-Holland beheert ca. 3000 kaarten - Provinciale Atlas
(vanaf 1550) en ca. 2000 kaarten, afkomstig uit de archieven van de Rijkswater
staat (1650-1850). Ze zijn gemeentelijk alfabetisch gecatalogiseerd.
In Utrecht zijn de kaarten opgenomen in de topografische atlas der provincie
Utrecht.
Gemeentearchieven. In verscheidene gemeentearchieven zijn de kaarten ook een
onderdeel van topografische atlassen. In getallen uitgedrukt zijn de grootste ver
zamelingen, voor zover mij opgegeven, aanwezig in de gemeentearchieven van
Amsterdam (vanaf J6e eeuw; 2200; ordening: chronologisch, wijksgewijs en
U.D.C.), 's-Gravenhage (plattegronden vanaf 16e eeuw; 1000; chronologische or
dening), Haarlem (Haarlem en omgeving vanaf 16e eeuw; 1140; systematische
catalogus met klappers op topografische trefwoorden, vervaardigers, uitgevers).
Min of meer belangrijke collecties betreffende de gemeenten (meestal met om
geving) treffen we aan in de gemeentearchieven van Alkmaar (600), Amersfoort
(105), Arnhem (enige honderden), Bergen op Zoom (enige honderden met daar
naast 300 gedeponeerde kaarten van het Markiezaatsarchief), Breda (400), Delft,
Dordrecht, Goes (300), Groningen, 's-Hertogenbosch (200), Hoorn (150), Kam
pen, Leeuwarden (verzameling-Eekhoff), Leiden, Maastricht, Nijmegen, Roer
mond, Rotterdam, Schiedam (300), Tilburg, Utrecht, Vlaardingen, Zierikzee,
Zutphen.
Ook elders is steeds wel enig kaartmateriaal aanwezig. In aanmerking moet wor
den genomen dat er een groot kwalitatief verschil bestaat tussen originele getekende
kaarten en gereproduceerde kaarten (gravures, calques, drukken enz.). In Enk
huizen en Gouda bevinden zich collecties in de stedelijke musea.
Streekarchieven. Er zijn weinig oude kaarten aanwezig.
Waterschapsarchieven. Een belangrijke kaartenverzameling is in het bezit van
het hoogheemraadschap van Rijnland: 2000 kaarten over 1556-1857 en 1800
kaarten over 1857-1937.
i Tekeningen, prenten.
Rijksarchieven. Alleen in de Rijksarchieven in Noord-Holland en in Utrecht
zijn aanzienlijke collecties aanwezig, elk van ca. 4.000 nrs. In Noord-Holland
[28]
zijn bovendien ca. 1.000 historieprenten aanwezig. Ook de Rijksarchieven in
Groningen en in Limburg hebben de aanwezigheid van tekeningen en prenten ge
meld.
In Drente is het provinciaal Museum van Drenthe actief; in Noord-Brabant het
Provinciaal Genootschap van Kunsten en Wetenschappen.
Gemeentearchieven. Door vele gemeentearchivarissen worden topografisch-his-
torische prentenverzamelingen beheerd. Er zijn ook enige gemeenten, waar de
prentenatlas behoort tot de competentie van een museum, zoals hiervoor door
mij is uiteengezet. Met name is dit het geval in Deventer, Enkhuizen, Gouda,
Hoorn, Zutphen en Zwolle.
In het midden of het laatste deel van de 19e eeuw zijn in verscheidene oude ste
den prentenverzamelingen gebracht onder het beheer der gemeentearchivarissen,
die ze sindsdien naar vermogen hebben trachten op peil te houden en aan tfe
vullen. De oude catalogi zijn dan ook herhaaldelijk uitgebreid.
Ik moge hier noemen de tekeningen- en prentencollecties van de gemeentearchie
ven van: Alkmaar; vanaf 16e eeuw; 1.500 (ook omgeving). Amsterdam; vanaf
ca. 1600; 12.000 topografische afbeeldingen en 2.000 historie-tekeningen en
-prenten. Breda (opgezet 1925); vanaf 1581; 2.300. Delft; vanaf 16e eeuw; 3.000
(ook omgeving). Dordrecht. 's-Gravenhage; vanaf 16e eeuw; 8.780. Groningen
(ook provincie). Haarlem; vanaf 16e eeuw; 6.000. 's-Hertogenbosch; vanaf 1600;
200. Kampen; vanaf 17e eeuw. Leeuwarden. Leiden. Maastricht (ook provincie).
Nijmegen; vanaf eind 15e eeuw; 1.250, kaarten inbegrepen (ook omgeving). Rot
terdam; vanaf 16e eeuw; 16.000 (ook omgeving; Europoortgebied). Utrecht; to
pografische, historische en iconografische atlas. Vlaardingen.
In de laatste jaren is men ook verzamelingen gaan vormen ten gemeentearchieve
van Amersfoort (het particuliere museum 'Flehite' bezit hier een belangrijke ver
zameling), Bergen op Zoom (enige honderden), Roermond, Roosendaal en Nis
pen, Schiedam (800), Tilburg (Koning Willem Il-verzameling), Zierikzee.
Streekarchieven. Er zijn weinig tekeningen en prenten aanwezig. De streek
archivaris van de Kring Oosterhout vermeldt de niet onbelangrijke verzameling
van de gemeente Geertruidenberg.
In de streekarchivariaten De Markkant en Kring Oosterhout zijn de afzonder
lijke gemeenten actief.
Waterschapsarchieven. Topografisch-historische tekeningen en prenten zijn niet
aanwezig.
j Foto's.
Rijksarchieven. In het Rijksarchief in Noord-Holland bevinden zich ca. 2.000
foto's (vanaf 1880), gemeentelijk alfabetisch gecatalogiseerd. In het Rijksacrhief
in Utrecht behoren foto's (vanaf ca. 1890) tot de topografische atlas der Pro
vincie. Foto's zijn eveneens in de Rijksarchieven in Groningen (vanaf 19e eeuw;
enige dozen) en in Limburg aanwezig.
Gemeentearchieven. Tot de topografisch-historische atlassen der gemeentear-
[29]
