gemeente is de archiefdienst de aangewezen instantie, daar het anders niet ge
beurt33. Coördinatie met andere instellingen is gewenst34.
Die collega's gemeentearchivarissen, die sceptisch staan tegenover een positieve
beantwoording van vraag VII35, staan in de praktijk niet zo heel ver of van de
genen, die in het verzamelen (onder beperkende bepalingen) een wezenlijke taak
van de archivaris zien. Alle negatieve beantwoorders beschouwen het verzamelen
immers wel als neventaak en bevestigen dat zij verzamelingen beheren (vraag I).
Slechts één hunner geeft op dat zich in de onder zijn beheer gestelde archiefbe
waarplaats 'weinige' verzamelingen bevinden30.
Bij de 11 streekarchivarissen herkennen we dezelfde opvatingen, welke de rijks
archivarissen en gemeentearchivarissen naar voren hebben gebracht. In de prak
tijk hebben de streekarchivarissen nogal eens te kampen met de moeilijkheid dat
elke gemeente binnen hun ressort haar eigen verzamelinkje wil hebben (voorna
melijk foto's, prentbriefkaarten). Men vergelijkt zijn archief met 'een eenmans
zaak, in zes stukjes geknipt allerminst bevorderlijk voor catalogisering enz.'37.
Zo is het ook elders.
Van de 10 ge-enquêteerde beheerders van waterschapsarchieven hebben slechts
enige een mening geuit, met name zij, die als gekwalificeerd archivaris zijn aange
steld. Men verzamelt bv. 'om het archief beter en vollediger als documentatie
centrum aan het doel te doen beantwoorden'38.
Voorschrift?
Vraag IV luidde: Is het aanleggen van bepaalde verzamelingen voorschrift?
De rijksarchivarissen hebben mij vrijwel unaniem geantwoord: neen. Ook de ge
meentearchivarissen, streekarchivarissen en beheerders van waterschapsarchieven
zijn het er feitelijk wel over eens dat hier geen sprake is van een voorschrift, maar
verscheidene collega's wijzen er terecht op dat er gemeentelijke instructies bestaan,
die uitgaan van de aanwezigheid van verzamelingen. Aan de gemeentearchivaris
van Amsterdam werd in 1877 door het gemeentebestuur opdracht gegeven tot het
bijeenbrengen van een historisch-topografische atlas. In het streekarchivariaat
Land van Cuyk is de archivaris tot verzamelen verplicht 'conform artikel 2 van
de instructie'.
Al is verzamelen derhalve in de meeste gevallen geen voorschrift, op vraag I (Be
vinden zich in de onder uw beheer gestelde archiefbewaarplaatsen naast archieven
ook verzamelingen?) is het algemene antwoord: ja.
Volgens opgave zijn er slechts in de archiefbewaarplaatsen van de kleine gemeen-
33 G.A. Kampen, Nieuw-Ginneken.
34 G.A. Alkmaar (tevens museumdirecteur).
35 G.A. Breda, Deventer, Groningen, 's-Hertogenbosch, Haarlem, Leeuwarden. Maas
tricht, Nieuw-Ginneken, Schoonhoven, Zwolle.
36 G.A. Deventer.
37 Streekarchivaris De Liemers en Doesburg.
38 Archivaris hoogheemraadschap van Schieland.
[20]
ten Hulst en Oudewater in het geheel geen verzamelingen aanwezig, terwijl daar
entegen van de waterschappen alleen de hoogheemraadschappen van Delfland,
Rijnland en Schieland wel verzamelingen bezitten.
Als doel van de verzamelingen (vraag V) wordt algemeen genoemd: documentatie,
aanvulling, toelichting. De gemeentearchivaris van Deventer acht het doel bereikt
'op het ogenblik waarop een meer hiervoor geëigende instelling de stukken van
ons overneemt'.
Overal zijn de aanwezige verzamelingen geheel of ten dele openbaar (vraag VI).
Verhouding tot bibliotheken en musea
Van belang is het of binnen het gebied, dat ambtelijk ressorteert onder een archi
varis, het aanleggen van verzamelingen opgedragen is aan andere instanties dan
het Archief (vraag VIII).
Door de rijksarchivarissen worden als zodanig opgegeven de Koninklijke Biblio
theek, Provinciale en andere bibliotheken, het Leterkundig Museum, Filmmuseum
en andere musea, Provinciale Genootschappen enz.
(Plaatselijke) musea en bibliotheken zijn met name actief in de gemeenten Amers
foort, Breda, Culemborg, Deventer, Enkhuizen, Gouda, 's-Gravenhage, Haarlem,
Hoorn, Leeuwarden, Maastricht, Roermond, Rotterdam, Tiel en Zutphen.
Bepaalde verzamelingen worden ook wel aangelegd door secretarie-afdelingen In
terne Zaken (Delft, Deventer, Dordrecht, Ede, Gorinchem, Schoonhoven, Zwolle),
Culturele Zaken (Maassluis), door gemeentelijke bureaus Voorlichting en Publi
citeit (Eindhoven, Tilburg, Utrecht), gemeentelijke diensten en bedrijven (Arnhem,
Deventer, Goes, 's-Gravenhage, Heerlen, Utrecht, Zwolle), of (oudheidkundige)
genootschappen (Ede, Maastricht, Naaldwijk, Oudewater, Roosendaal en Nispen).
In een aantal gemeenten bestaan combinaties archief-bibliotheek of archief-mu
seum. De combinatie archivaris-bibliothecaris komt voor in Arnhem, Deventer,
Gouda, Hoorn, Leeuwarden en Maastricht. De gemeentearchivarissen van Alk
maar, Bergen op Zoom, Brielle, Heerlen, Hoorn, Kampen, Kerkrade, Nijmegen,
Roermond, Vlaardingen, Vlissingen, Zierikzee en Zutphen zijn tevens beheerder
van een museum.
In Arnhem beschikt het Gemeentearchief over een groeiende eigen typische ar
chief-bibliotheek. De archivaris-bibliothecaris van de Athenaeumbibliotheek te
Deventer vermeldt dat er diverse verzamelingen aanwezig zijn in (of zullen wor
den overgebracht naar) de Stadsbibliotheek en het Gemeentemuseum. De oude
Goudse stadsboekerij, de Librije, ressorteert thans onder de Goudse gemeente
archivaris, 'zodat de verhouding tot deze instelling geen moeilijkheden geeft'.
Evenwel is in Gouda geen eigen archiefbibliotheek tot enige ontwikkeling geko
men. De kaartenverzameling, welke in het archief thuis hoort, berust op grond
van ruimtegebrek in het Stedelijk Museum. De prentenverzameling blijft er in het
Museum vanwege de artistieke waarde. De verzameling-foto's is door het museum
aan het archief overgedragen.
[21]
