archieven omgaat, bedrijft functionele documentatie) maar ook met 'Sammlungs-
dokumentation' (documentatie in engere zin, waarbij het aankomt op 'Sammel-
tatigkeit'). Dit hangt dan weer samen met het feit dat een archief niet alleen
meer is een instantie welke de archivalia toegankelijk maakt, maar eveneens een
wetenschappelijk-geschiedkundig instituut, dat op zijn minst te verzamelen heeft:
Amtiiche Drucksachen, private Nachlasse en zeitgeschichtliche Sammlungen.
Dr. Hans Booms (Bundesarchiv)11 opperde dat, hoewel de noodzaak van het aan
leggen van verzamelingen in staatsarchieven al sinds jaren erkend wordt, dit ver
zamelen in conservatieve kringen nog immer gezien wordt als 'Signum archivali-
scher Habenichtse'. Denk aan Brenneke en aan Santé, waar tegenover dr. Karl
Bruchmann, dr. Joh. Papritz e.a. van mening zijn dat aanvulling van staatsarchie
ven met 'Dokumentationsgut' noodzakelijk is geworden. Volgens Booms is de
openbare mening in de democratisch geregeerde staten een dergelijke rol gaan
spelen dat haar uitingen niet meer gemist kunnen worden door de historicus. Voor
een juiste kennisvorming moet veel ander materiaal buiten het officiële archief
materiaal geraadpleegd kunnen worden. Naarmate de maatschappij meer struc
turele veranderingen heeft ondergaan, heeft het arbeidsterrein van de archivaris
zich uitgebreid. Rogge wees op de 'zeitgeschichtliche Quellenwert' van het te ver
zamelen materiaal. Een goede begrenzing van de 'Sammeltatigkeit' vond hij niet.
Volgens Booms is deze begrenzing er wel terdege. Bepalend is hier nl. in hoeverre
de ontwikkeling van de staat door derden (organisaties, verenigingen, partijen enz.)
wordt beïnvloed. Die Zeitgeschichtliche Sammlung ist eine archivische Einrichtung
die, gemass der ideellen Funktion staatlicher Archive Dokumentationsstellen staat-
licher Tatigkeit zu sein, die tagespublizistischen Erzeugnisse so'icher Parteien,
Gruppen und Verbande zu erfassen hat, die dazu dienen sollen, fiber die öffent-
liche Meinung auf die Handlungen der staatlichen Instanzen des Archivsprengels
einzuwirken. Niet de 'Quellenwert' van het afzonderlijke stuk is belangrijk, maar
de 'Stellenwert' van de organisatie, welke het Dokumentationsgut voortbrengt.
De verzamelingen hebben altijd een aanvullende waarde. In sommige gevallen
hebben ze de rol de archieven, die verloren zijn gegaan, te vervangen (bv. Ost-
dokumentation). Derhalve: Zeitgeschichtliche Sammlungen können erweitert wer
den um thematisch begrenzte, im Rahmen der archivischen Zustandigkeit gebun-
dene Dokumentationen sowie um massiertes Befragungs- und Erlebnisberichts-
material zu politischen Vorgangen und Ereignissen, die keinen oder keinen zu-
reichenden Niederschlag in amtlichen Registraturen fanden.
In geen geval hebben we te doen met toevallig materiaal. Booms waarschuwt dat
men er niet op moet vertrouwen dat anderen het materiaal wel bijeen zullen bren
gen. Het gezichtpunt, waaruit men verzamelt, is bij anderen vaak ook enger. En
wie zou meer geschikt zijn om te verzamelen dan de archivaris met grote ervaring
op dit gebied en met een natuurlijk onderscheidingsvermogen. Zelfs prof. Santé
formuleerde het als volgt: 'Die wesenlliche Dokumentation auszusondern und
aufzubewahren, ist in allen Jahrhunderten seine Aufgabe gewesen'.
11 Hans Booms in Der Archivar 1966 Heft 1, blz. 31 e.v.: 'Grenzen und Gliederungen
zeitgeschichtlicher Dokumentation in staatlichen Archiven'.
[12]
Prof. dr. Kurt Diilfer (Marburg)12 betoogt dat het feit dat de archivarissen zich
in de praktijk met documentatie bezig houden, tengevolge zal hebben dat de ar
chieven weer meer dan tot nu toe het geval was, gemaakt worden tot instellingen
van wetenschappelijk-historisch onderzoek. Het in 1963 in Amerika gepubliceerde
Weinbergrapport, dat duidelijk het grote belang belicht, dat onderzoek en ont
wikkeling hebben bij informatie, heeft stimulerend gewerkt. Aangetoond wordt
dat juist de archivarissen reeds jaren lang op het gebied van de documentatie van
bronnenmateriaal voortrekkers zijn geweest. Zij moeten in het voorste gelid blij
ven lopen op gevaar af dat, wanneer zij dat niet doen, zij van hun plaats verdron
gen en van hun voetstuk gestoten zullen worden door anderen, die de taak gaarne
zouden willen overnemen, maar er minder geschikt voor zijn.
Als voorbeeld van documentatiewerkzaamheden in het Marburgs archief noemt
hij het samenstellen van een inventaris van bronnen inzake betrekkingen tot Oost-
Europa ('Ostinventar') en van een generale kartotheek, waarin gegevens bijeenge
bracht worden betreffende de Kurhessische geschiedenis.
De conclusie van een door dr. Gerh. Heyl (Miinchen)13 ingesteld onderzoek naai
documentatiewerkzaamheden welke door allerlei corporaties worden verricht, was
dat men zich helaas van ontstellend veel materiaal onoordeelkundig ontdoet. Maar
al te gaarne bleek men bereid het materiaal dat rijp was voor uitdunning aan de
staatsarchivaris uit handen te geven tegelijk met de verantwoordelijkheid voor een
vernietigingsbeleid. Blijkbaar aldus besluit de schrijver, 'haben sich die Archivare
die Aufgabe der Dokumentation gestellt, diese Aufgabe wird ihnen jedoch auch
von aussen, von den vielen Dokumentationsstellen der Körperschaften, Verbande
usf., angetragen. Dies ist das wesentliche Ergebnis der in Bayern durchgeführten
Erhebungen'.
Over de wijze waarop in Duitsland 'Dokumentationsstellen' zijn ingericht door be
drijven, instituten enz. en waarop al deze activiteit geleidelijk aan gecentraliseerd
wordt, worden statistische gegevens verstrekt door Frau dr. Sigrid Barlen (Aken)14.
Dr. Wolfgang Klötzer (Frankfurt a. M.)15 stelt de vraag of het niet voor de hand
ligt dat bv. een voorlichtingsbureau belast wordt met de beantwoording van vragen
van journalisten enz., die er op uit zijn snel (liefst telefonisch) inlichtingen te ver
krijgen. De archivaris kan zich dan rustig met het oud-archief bezighouden. De
Frankfurter archivaris is er evenwel van overtuigd dat de stadsarchivaris, die het
geven van eenvoudige veel gevraagde inlichtingen aan anderen overlaat, zich in het
eigen vlees snijdt. Hij zou immers in deze tijd, waarin de eigenlijke archieven rela
tief steeds meer aan volledigheid en waarde zijn gaan inboeten, een al te eenzijdige
12 Kurt Dülfer in Der Archivar 1966 Heft 2, blz. 130 e.v.: 'Methoden der Beschaffung
und Aufbereitung von Dokumentationsmaterial'.
13 Gerh. Heyl in Der Archivar 1966 Heft 2, blz. 139 e.v.: 'Archivische Dokumentation
ausserhalb der öffentlichen Archiven'.
14 Sigrid Barlen in Der Archivar 1966 Heft 2, blz. 147 e.v.: 'Die Dokumentation in
der Bundesrepublik'.
15 Wolfgang Klötzer in Der Archivar 1966 Heft 1, blz. 45 e.v.: 'Dokumentation in
Kommunalarchiven'.
[13]
