sen aldaar. In Friesland werden de archieven van het kadaster der kantoren
Heerenveen en Sneek overgenomen. In Drente werden stukken ontvangen uit de
nalatenschap van de heer M. Tonckens, burgemeester van Zuidwolde. Hierbij zijn
o.m. enkele charters uit de 15e en 16e eeuw, die in Drentse familiearchieven tot
de zeldzaamheden behoren. In Limburg werden geen aanwinsten van archivalia
geboekt, voor de overige provincies moge verder verwezen worden naar de uit
voerige staten in de verslagen.
Van de bezoekers- en bezoekencijfers vermelden we, dat het A.R.A. bezocht
werd door 1402 personen in 13978 bezoeken (v.j. 1283 en 13484). Het rijksarchief
te Groningen bleef met ruim 4200 bezoeken aan de top (v.j. ruim 3800), ook het
aantal bezoekers steeg (van ongeveer 380 tot 425). Noord-Holland passeerde
Utrecht wat het hoogste aantal bezoekers betreft, 589 in 2823 bezoeken (v.j. 464
en 2459). Utrecht als tweede noteerde 2387 bezoeken van 552 personen (v.j. 2278
en 503). Limburg hield het kleinste aantal bezoekers, 175, die 2712 bezoeken
brachten (v.j. 164 en 2825). Zeeland, dat slechts twee bezoekers meer had, no
teerde met 452 het geringste aantal bezoeken (v.j. 197 en 621).
Zuid-Holland, Noord-Brabant, Gelderland, Zeeland en Overijssel hadden in
1962 een provinciale inspecteur der gemeente- en waterschapsarchieven, in de
overige provincies waren de rijksarchivarissen met deze inspectie belast. Hoewel
als zodanig niet onder de staatssecretaris van Onderwijs, Kunsten en Wetenschap
pen ressorterende, maar onder Gedeputeerde Staten, geven sommige rijksarchiva
rissen in hun verslag aan Zijne Excellentie ook van hun inspectiewerk rekenschap.
Daaraan ontlenen wij, dat in Noord-Holland advies aan Gedeputeerde Staten
werd uitgebracht over de plannen tot het bouwen van archiefbewaarplaatsen in de
gemeentehuizen te Velzen en Bloemendaal en in het politiebureau te Nieuwer-
Amstel. In de laatste gemeente kwamen op archiefgebied ontstellende toestanden
aan het licht, daar een deel van de gemeentesecretarie en vrijwel alle gemeente
lijke diensten en bedrijven zijn ondergebracht in houten barakken, waarin geen
enkele afdoende brandbeveiliging mogelijk is. Een deel van de oudere archieven
is geborgen in de brandvrije archiefbewaarplaats van het oude raadhuis. Bij de
gemeenten Wervershoof, Andijk en Medemblik kwam de wens naar voren om te
komen tot de aanstelling van een streekarchivaris. Ook bestond bij enkele andere
gemeenten de wens zich bij deze regeling aan te sluiten. Gestreefd wordt nu naar
een combinatie van een niet al te groot aantal gemeenten, zodat verantwoord ar
chiefbeheer mogelijk is. Enigszins zorgelijk acht mr. Groesbeek het, dat bij de
hierover gehouden besprekingen gebleken is, dat enkele deelnemers in een streek
archivaris meer een cultureel ambtenaar willen zien, waardoor het archivaris
schap in het gedrang dreigt te komen. In Utrecht verleenden Gedeputeerde
Staten goedkeuring aan de plannen tot inrichting of wijziging van archiefbewaar
plaatsen in een aantal gemeenten, die echter slechts in twee gevallen tot uitvoe
ring konden komen. Bij het afsluiten van zijn werkzaamheden voor de archief
inspectie in verband met zijn vertrek naar Utrecht geeft dr. Van Buytenen een
overzicht van het in Friesland in de periode 1939-1963 bereikte. Dank zij het
gunstig onthaal van het werk der archiefinspectie in de kring van het provinciaal
[132]
bestuur en de medewerking der gemeenten sinds de aanstelling van een weten
schappelijk ambtenaar in 1939 kon kort na de oorlog de provinciale archief
inspectie worden uitgebreid, zodat soms met twee, dan met drie ambtenaren ge
werkt kon worden aan de inventarisatie. Werden de archieven van Hindeloopen
en Idaarderadeel voor rekening van de provincie geïnventariseerd, sinds 1947 dra
gen de gemeenten voornamelijk zelf de aan de inventarisatie verbonden kosten. In
eerste instantie werd daarbij het systeem toegepast van een combinatie van ge
meenten en een groot waterschap, welke voor een bepaald aantal jaren een bedrag
garandeerden naar rato van de te verwachten arbeidsduur aan ieder afzonderlijk.
Dit bleek in de praktijk echter een minder geschikt uitgangspunt, waardoor aan
de inventarisering de nadelen van aangenomen werk kwamen te kleven. Het stemt
tot dankbaarheid, dat dank zij een onbekrompen wijze van tegemoetkoming van
de zijde van het provinciaal bestuur de achterstand uit het vijfjarenplan kon wor
den weggewerkt zonder financiële moeilijkheden voor de gemeenten. Daarna is
men terecht uitgegaan van een betaling door de gemeente gedurende het aantal
jaren dat de inventarisatie duurt. Vanwege de archiefinspectie zijn acht inventa
rissen gereed gekomen en in druk verschenen. De laatste, negende in de reeks,
die van Wijmbritseradeel, zal waarschijnlijk binnenkort van de pers komen. Bo
vendien verschenen naast de inventarissen een aantal toelichtende studies, geba
seerd op tijdens de inventarisatie verzameld materiaal. Deze kunnen als een on
misbare aanvulling worden beschouwd, omdat de herkomst der instelling in het
niet-gefeodaliseerde Friesland dikwijls vaag en moeilijk grijpbaar is. De gevolgde
methode van zo intens mogelijke inventarisering heeft bewerkt, dat de Friezen
over het algemeen welwillend staan tegenover een goede bewaring van hun archie
ven. Minder aandacht kon bij de concentratie op deze inventarisatiearbeid vallen
op regelmatig toezicht vooral bij de honderden soms minuscule waterschappen.
De inspectie van de gemeente- en waterschapsarchieven in Groningen gaf geen
aanleiding tot speciale opmerkingen. In Ezinge kwam bij de verbouwing van het
raadhuis een naar de eisen des tijds ingerichte archiefruimte tot stand. In
Drente had de rijksarchivaris als provinciaal inspecteur bemoeiing met een verbe
tering aan de archiefbewaarplaats van het waterschap Riegmeer te Zuidwolde.
De in 1961 door de tijdelijke benoeming van een vaste assistent opnieuw op gang
gekomen Dienst der Inspectie van de Gemeente- en Waterschapsarchieven in Lim
burg leverde inventarissen van de archieven der gemeenten Margraten, Linne en
Geulle. Over zijn inspectiearbeid deelt de rijksarchivaris per bezochte gemeente
mede de staat van ordening en inventarisatie der archieven, het systeem van het
lopende archief, de toestand van de bewaarplaats en de eventuele plannen tot
verbetering.
J. H. v. d. HO.
[133]
