de structurele en politieke veranderingen van Polen in de 18e en 19e eeuw samen
zijn gevoegd tot groepen zgn. 'composite records'. Een speciaal archiefprobleem!).
Kr. Lonczynska bespreekt de geografische verzameling van de laatste Poolse ko
ning (1764-1795), vrnl. atlassen en kaarten. Het archief van de Eerste Poolse in
fanteriedivisie Thad. Kosciusko, in 1943 georganiseerd in Rusland, behandelt M.
Wrosek, Cz. Gierszewski de autoriteiten van West-Pruisen (oorspronkelijk Pools)
en hun band met Pruisen sinds de deling van Polen in 1773 tot 1920. Dr. W.
Wasowicz geeft verslag van een bezoek aan de archieven te Lwow (Lemberg) en
Kiev inzake gegevens betreffende Poolse geschiedenis; St. Jagiszek over archief
materiaal in Potsdam en Merseburg betreffende economische geschiedenis van
Poolse territoria, met opgave der belangrijkste gegevens. Een index op de jaar
gangen XVI-XXX besluit het jaarboek.
Der Archivar 1961 afl. 1 opent met de installatie van dr. Karl G .Bruchmann
als Direktor van het Bondsarchief, opvolger van dr. G. Winter. De eerste helft
der afl. is, met zeven artikelen, gewijd aan het mikrofilmvraagstk. Zij betreffen
de kosten der 'Sicherungsverfilmung', bewaring van fotografisch archiefgoed, de
diazo-mikrofilm, technologie van de mikrofilm, het ideale leesapparaat Xerox
kopie en Xerografie. Dr. J. Papritz behandelt 'Hilfsmittel zur Umrechnung
alter Kartenmasstabe' (mijlen en roeden), W. Baranowsky 'Werksarchiv und
Werbung'. Eerstgenoemde herdenkt jhr. dr. D. P. M. Graswinskel als 'einen der
vornehmsten Vorkampfer der internationalen Zusammenarbeit' en vriend der
Marburger archief school.
Afl. 2 is vrijwel geheel aan kerkelijke archieven gewijd. P. dr. Josef Teschitel
behandelt ,Das Römische Archiv der Gesellschaft Jesu und seine Bauplanesamm-
lung'; M. Schreyer 'Das Archiv des Bistums Essen', E. Lichter dat te Trier; dr. G.
Luntowski 'Das Archiv des Lutherischen Weltbundes in Genf'; Günther Nierenz,
n.a.v. een Tagung van der Arbeidsgemeenschap der 'landskirchliche' archivaris
sen, 'Das Archiv der Evangelischen Kirche in Deutschland'. Verder een referaat
over 'Kirchliches und staatliches archivrecht', t.z.p. gehouden door H. Wagner.
Konsistorialrat i.R. R. Themel beschouwde 'Wert und Behandlung von Pfarrer-
verzeichnissen'. Dr. W. Lampe geeft beschouwingen 'Ueber Zeitungsausschnitt-
sammlungen in kirchlichen Archiven'. 'Probleme kartographischer Darstellung
kirchengeschichtlicher Entwicklungen' behandelt dr. H. Grün, 'Archivpflege in
der Württembergischen Evangelischen Landeskirche' dr. G. Schafer. Kirchenrat
dr. F. Schafer beschouwt de verzameling van portretten van Thüringse predikanten
in het landskerkelijk archief te Eisenach. Op geheel ander gebied ligt een uitvoerig
artikel van Egon Merker, Pressedokumentation in Deutschland seit Hermann
Beck.
Afl. 3 opent met een korte 'Nachruf' voor dr. Georg Winter, oud-directeur van
het Bondsarchief, overleden 4 juni 1961, van prof. dr. G. W. Santé; zijn rechter
hand in Koblenz, dr. W. Rohr, wijdt hem een uitvoerige nekrologie. Kennisneming
met dit bewogen, onrustige en toch zo rijke en geslaagde leven zij onze lezers ten
zeerste aanbevolen.
[106]
Staatsarchivdirektor dr. W. Rausch (Linz) behandelt 'Die Entwicklung des kom-
munalen Archivwesens in Oesterreich', waaruit wij vernemen dat de stedelijke
archiefzorg in dit land veel te wensen overlaat: van de 36 steden, die meer dan
10.000 inwoners tellen, blijken slechts negen 'hauptamtlich' voor hun archieven
te zorgen! De overige hebben deze aan een 'Treuhandschaft' of in eigendom aan
het landsarchief overgegeven. Oorzaak van deze gemakzucht is echter ook dat
in de 19e eeuw lokale musea (die bijzonder belangstelling voor charters toonden)
en landsarchieven de taak der lokale archieven overnamen; daaraan alleen is het
te danken dat veel aan een anders zekere ondergang ontkwam. Maar deze over
genomen archieven 'haben kaum Aussicht durch Registraturen, deren Bestande
ja das Wachstum der Archive sichern, erganzt zu werden... Die Bildung neuer
Archive scheitert an der unkontrollierten Vernichtung jener Akten, die nicht un-
mittelbar dem Amtsgebrauch dienen'. Schr. bepleit dan ook dringend dat als plicht
der stedelijke archivarissen en der met het gemeentelijke archiefwezen betrokken
kringen 'sich der Registraturen laufend annehmen und dadurch ein organisches
Wachtstum der im Depot liegenden Bestande gewahrleisten'.
Aan 'Die 'Aktenordnung für Stadte' und die Zukunft der Kommunalarchive'
wijdt Landesoberarchivrat dr. F. Herberhold (Munster) een uitvoerig artikel,
waarvoor wij naar de afl. moeten verwijzen. Hetzelfde geldt voor de bijdrage
van dr. G. von Roden, stadsarchivaris van Duisburg, Gegenwartsprobleme staat-
licher und kommunaler Archive in der Bundesrepublik Deutschland, waarin 'Ar-
chivbegriffe und zeitgeschichtliche Sammlung', beheer van 'Nachlassen und die
Literaturarchive', 'Zeitungen in Archiven', 'Die Aufgaben der Archive und ihre
Bewaltigung' en 'Vorschlage für eine Lösung der Raum- und Personalprobleme'
aan de orde komen; het is een uitvoerig referaat van een artikel van de Keulse
Stadtsarchivrat dr. H. Kownatzki: Aufgaben und Zukunft der Archive in der
Bundesrepublik Deutschland, in een moeilijk toegankelijk tijdschrift. Hieraan sluit
de bijdrage van de Staatsarchivdirektor te Düsseldorf, dr. F. W. Oediger: Zu den
Gegenwartsaufgaben der Staatsarchive in Nordrhein-Westfalen, aan. -N.a.v.
brandstichtingen, die in de winter 1959/60 Lüneburg teisterden o.a. de Raads-
boekerij - is men er toe overgegaan het archief depot, dat in 1899 was ingericht
in de oorspronkelijke, doch bouwvallig geworden Ratshalle, die werd afgebroken
en vervangen door een pseudogotisch bouwsel, dat 'alle Stilmerkmale der Griin-
derzeit aufwies', uit te breiden en te versterken. Stadtarchivrat dr. G. Luntowski
geeft daarvan, toegelicht door afbeeldingen van oude en nieuwe toestand, een
treffende beschrijving. 'Verfilmung von Einwonermeldekarteien' wordt door H.
Schaffner, Archivinspektor te Duisburg, behandeld.
Afl. 4 is voor het grootste deel een Festgabe voor Staatsarchivdirektor Dr. Max
Miller (Baden-Wlirttemberg), die 60 jaar geworden is; zij bevat de volgende bij
dragen: G. W. Santé, Zentrale und föderative Archivverwaltung; van dr. K. G.
Bruchmann, Direktor van het Bondsarchief te Koblenz, Das Bundesarchiv in
neuen Raumen, een uitvoerige beschrijving van het gebouw, in mei 1961 inge
wijd, een Hochhaus met 80 vensters1. René Gandilhon, directeur der Archives
1 Welk een tegenstelling met 'das Haus ohne Fenster' in een andere Duitse stad!
[107]