wel eens opmerkelijke successen worden geboekt, moge blijken uit enkele voor
beelden. Een collega slaagde er in een reeds verloren gewaande akte van uitgifte
in erfpacht van poldergrond uit 1732 te vinden, tengevolge waarvan de gemeente
bij rechterlijke vonnis de beschikking verwierf over iy2 ha waardevolle polder-
grond voor realisering van een uitbreidingsplan. Waarde 150.000,Zelf had
ik het genoegen te kunnen aantonen, dat de toegangsweg tot een groot binnen
terrein in de bebouwde kom, eigendom der gemeente, ondanks het feit, dat die weg
vanaf de invoering van het kadaster ten name van particulieren stond geregistreerd
eigendom van de gemeente was. Dit vermeerderde de waarde van dit binnen
terrein aanzienlijk.
Vorige week nog had ik het geluk een zevental nog lopende 18e eeuwse rente
brieven, die een waarde hadden van ruim 6000,— en reeds meer dan een halve
eeuw zoek waren, te voorschijn te kunnen brengen. Dergelijke resultaten dragen
er zeer toe bij de positie van de archivaris ook in de kleinere gemeenten te ver
stevigen.
Van de overige taken, die öf als een vrij normaal uitvloeisel van de archieftaak te
beschouwen zijn öf om andere redenen aan de streekarchivaris toevallen, heeft
collega Brekelmans in Het Nederlands Archievenblad jrg. 1955/56 een overzicht
gegeven. Ik kan en moet daar kortheidshalve naar verwijzen. Enkele van die werk
zaamheden wil ik toch nog speciaal even noemen, omdat pas in functie getreden
collega's of adspirant-streekarchivarissen daarmee mogelijk hun voordeel kunnen
doen.
Op de eerste plaats is daar de opbouw van een goede handbibliotheek met wer
ken over de plaatselijke en regionale geschiedenis, heraldische en genealogische
naslagwerken, archiefinventarissen en archiefliteratuur enz. Voor de uitbouw van
deze bibliotheek, eigendom van het streekarchivariaat en zich meestal bevindend
in de centrumgemeente, is jaarlijks een bedrag voor aankopen beschikbaar. Daar
naast bezitten verschillende gemeenten enkele, soms vrij zeldzame en kostbare
boekwerken. Zij staan er echter meestal op, dat deze werken ter plaatse blijven
bewaard, al willen zij die wel door de de archivaris laten beheren. Men diene der
gelijke wensen te respecteren, ook al zou een centrale bewaring van dergelijke
boekwerken in de centrumgemeente verkieslijker zijn. Te gauw immers voelen de
gemeentebesturen een dergelijke overbrenging als een aantasting van hun autono
mie en als een overheersing door de meestal toch reeds grotere centrumgemeente.
Daarvan is natuurlijk geen sprake, maar de streekarchivaris diene toch met der
gelijke gevoeligheden rekening te houden. Hij neme deze verspreid staande boek
werken wel op in de karthotheek van de streekarchivariaatsbibliotheek met ver
melding van eigenaar en vindplaats.
Werken van meer speciaal belang voor een bepaalde gemeente kope men niet
aan uit het meestal beperkte budget van het streekarchivariaat zelf, maar voor
rekening van die bepaalde gemeente. Deze heeft altijd wel enig crediet via een
bepaalde begrotingspost daarvoor beschikbaar.
Ook wil ik nog even wijzen op het belang van het aanleggen en uitbouwen van
[24]
een topografische atlas en meer speciaal op het verzamelen van foto's. Ook hier
bewijst het frequent en regelmatig bezoeken van iedere gemeente zijn nut. Het op
tijd fotograferen van wat er is, van wat verdwijnen of veranderen gaat in straat- en
landschapsbeeld, is praktisch onmogelijk, wanneer men niet regelmatig ter plaatse
aanwezig is. De meeste streekarchivarissen fotograferen dergelijke objecten zelf,
niet omdat het toevallig toch een hobby van hen is, maar ook uit noodzaak, om
dat vooral in de kleinere plaatsen een goede beroepsfotograaf meestal ontbreekt.
En men moet zich bij dit fotograferen niet beperken tot het aesthetisch fraaie.
Ook krotwoningen dienen gefotografeerd te worden. Het bestaan van een foto van
een krot kan nl. financiële voordelen opleveren, want men kan voor een reeds
vroeger opgeruimde krotwoning van het Rijk nog een saneringsbijdrage krijgen,
wanneer aan de hand van een duidelijke foto kan worden aangetoond, dat dit krot
bestaan heeft.
Het zal u duidelijk zijn, dat dit verzamelen van prenten en foto's maar ook van
historisch-waardevolle cursiositeiten in de gemeenten van een streekarchivariaat,
waar men meestal geen oudheidkamers heeft, die zich met dit verzamelen bezig
houden, vrijwel uitsluitend een taak is voor de streekarchivaris.
Het creëren van nieuwe straatnamen is in vrijwel alle streekarchivariaten een
eenmanstaak, die aan de archivaris is toegedacht. Met rondleidingen van gezel
schappen, of het nu autoriteiten of schoolleerlingen zijn, langs het historisch be
langrijke en -bijzondere in een gemeente ziet hij zich eveneens belast. Soms krijgt
hij daarvoor vooral van buitenlanders een fooi aangeboden!
Het kan zijn nut hebben gemeentebestuur en -personeel eens door middel van
een causerie of rondwandeling op de historische merkwaardigheden van hun eigen
woonplaats te wijzen, waarvan de betekenis en belangrijkheid hen anders dreigt te
ontgaan. Een collega kreeg het college van B. en W. en de voltallige raad van een
gemeente eens zover, dat zij op de fiets onder zijn leiding een tocht maakten langs
het historisch merkwaardige in hun gemeente.
Ik ben er mij bij de opsomming van dit alles zeer wel van bewust, dat dit alle
taken en bezigheden zijn, waarmee iedere gewone gemeente-archivaris op zijn tijd
wel eens te maken krijgt. De streekarchivaris echter ziet zich met dit soort zaken
afhankelijk van het aantal gemeenten tot in het tienvoudige belast. Hetzelfde
geldt voor door hem te schrijven publicaties over de locale historie, het geven van
lezingen over ditzelfde onderwerp voor verenigingen of schoolklassen. En aan dit
soort dingen wordt ook ten gemeentehuize vaak meer belang gehecht dan aan het
produceren van een o zo nodige nieuwe inventaris voor het archief.
Tenslotte nog wat vreemde eenden, opdrachten door streekarchivarissen uitge
voerd, welke nog slechts in een ver verwijderd verband tot hun eigenlijke archief-
taak staan. De gemeentebesturen van de kleinere gemeenten in een streekarchiva
riaat, krap als zij kwantitatief en kwalitatief vaak zitten in hun ambtenaren, willen
aan de streekarchivaris nog wel eens speciale zaken of karweien toespelen, ofwel
omdat zij verwachten, dat diens geestelijke horizon breder is dan die van de
doorsnee ambtenaar, ofwel omdat zij op een of andere manier weten, dat de
[25]
