Ook die werkruimten voor de streekarchivaris vormen een hoofdstuk apart. Om
zijn werkzaamheden te kunnen verrichten dient de streekarchivaris in iedere ge
meente feitelijk over een tot dat doel geëigend werkvertrek te kunnen beschikken.
Een dergelijk vertrek is er gezien het ruimteprobleem in de meeste gemeente
huizenlang niet overal beschikbaar. Van de tien gemeenten van het Streek-
archivariaat Oosterhout b.v. hebben er slechts drie een speciaal werkvertrek voor
de archivaris, dat voor geen andere doeleinden wordt gebezigd. In de andere
gemeenten moet hij zich behelpen met een op die dag toevallig niet in gebruik
zijnde trouwzaal of vergaderkamer van B. en W. of Raad. Ruimten, die hij nog al
eens moet delen met b.v. op die dag toevallig op controle zijnde functionarissen
van het Verificatiebureau van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
Vertrekken ook, waarin men stoelen vindt, die zich wel lenen om er lui hangend
in te vergaderen, maar niet om er gemakkelijk zittend op te werken. Hij dient dus
elders in het gebouw een meer geschikte stoel te charteren. De verlichting in die
vergaderkamers is meestal wel voldoende om er bij te praten, maar niet om er
oud-schrift bij te bestuderen. Er moet dus ergens een bureaulamp vandaan komen.
Een collega-streekarchivaris heeft zich wegens ruimtegebrek in een gemeentehuis
jarenlang moeten behelpen met een tafel in de publieke tribune van de raadzaal,
waar ook de gemeentebode zetelde en welke ruimte tevens dienst deed als wacht
lokaal voor het publiek. Dat het in zo'n geval vaak niet mogelijk was rustig te
werken, zal u duidelijk zijn.
Over het chapiter personeel kan ik kort zijn. De meeste streekarchivariaten heb
ben slechts één man in dienst, de archivaris. Voor zover mij bekend, is het Streek-
archivariaat Oosterhout het enige, dat twee bevoegde krachten in vaste dienst
heeft. In sommige gemeenten krijgt de streekarchivaris dan nog wel eens als hulp
voor kortere of langere tijd toegevoegd een werkloos hoofdarbeider of een amb
tenaar, die op de gemeentesecretarie zelf niet bruikbaar bleek en wiens aanstelling
in vaste dienst eigenlijk als een misgreep diende te worden beschouwd. Blijkbaar
huldigt men nog steeds de opvatting, dat een ambtenaar, die in een gewone be
trekking niet voldoet, altijd nog wel op een archief kan passen.
De officiële standplaats van de streekarchivaris is de centrumgemeente van het
streekarchivariaat. Deze ligt echter lang niet altijd centraal ten opzichte van de
overige aangesloten gemeenten. Lang niet altijd woont daarom de streekarchivaris
in die centrumgemeente of zelfs maar in een der andere gemeenten van het streek
archivariaat. Huisvestingsmoeilijkheden spelen daarin ook vaak een rol. Soms is
het wonen in de centrumgemeente verplicht. Ik zelf verkeer in die situatie.
De meeste streekarchivarissen beschikken over een eigen auto, die dan gebruikt
wordt voor het op en neer reizen tussen de verschillende gemeenten en waarvoor
een reiskostenvergoeding wordt gegeven. Een eigen vervoermiddel is vaak ook
noodzakelijk, omdat de openbare middelen van vervoer naar de kleinere en meer
verder af gelegen gemeenten van een zo geringe frequentie zijn, dat het reizen
daarmee aanzienlijk tijdverlies zou betekenen.
Het spreekwoordelijk aanpassingsvermogen, dan van iedere streekarchivaris wordt
vereist, demonstreert zich ook hier ondanks het bezit van een eigen auto, wanneer
b.v. onze collega in het hoge noorden, de streekarchivaris van Noord-Oost-Fries
land, het eiland Schiermonnikoog, een van zijn gemeenten, moet bezoeken (eens
per twee weken). De boten tussen Oostmahorn en het eiland varen op tij en dus
zeer onregelmatig. Een dag naar Schiermonnikoog hoe afwisselend en op zich
zelf attractief ook betekent voor de streekarchivaris meestal: 's ochtend om zeven
uur van huis, 's avonds om half acht of half negen terug.
Vervolgens iets over de eigenlijke taak van de streekarchivaris. Deze vindt men
grotendeels omschreven in zijn instructie, welke is vastgesteld door de streek
archiefcommissie. Daarnaast is er in ieder van de aangesloten gemeenten een
Verordening op de gemeentelijke archiefbewaarplaats, vastgesteld door de betref
fende gemeenteraad. Instructie en verordening, ofschoon uiteraard aangepast aan
de bijzondere aard van het streekarchivariaat, geven hoegenaamd geen verschillen
te zien met de gelijknamige reglementeringen voor de gewone gemeente-archivaris
sen. In de gemeentelijke legesverordening zijn tarieven opgenomen voor werkzaam
heden door de archivaris t.b.v. particulieren verricht. Daarmee is de streekarchi
varis ook aangewezen als rekenplichtig ambtenaar in ieder van de aangesloten
gemeenten. Formeel is dat ook zo vastgelegd. Ik moet u eerlijk bekennen, dat ik
die regeling van begin af aan ontdoken heb, want het zou betekenen, dat ik in elk
van de aangesloten gemeenten een legeskas zou moeten houden. Dat zouden er
in mijn geval tien zijn. Dat geeft echter veel te veel administratieve rompslomp
voor het betrekkelijk gering aantal malen, dat in kleinere gemeenten nasporingen
t.b.v. derden worden verricht. In de praktijk doe ik het dan ook zo, dat leges
betalingen ten behoeve van het archief ontvangen en geboekt worden door de
gemeente-ontvanger of een andere rekenplichtige ambtenaar van de betreffende
gemeente. Ieder heeft vrede met deze regeling.
Tot zover de reglementering van de werkzaamheden. Over de aard van het werk
valt wel iets meer te zeggen.
Over de voornaamste taken van de streekarchivaris, het beheer en het ordenen
van de in de bewaarplaats aanwezige archieven alsmede het toezicht op de uit
oefening van de zorg voor de niet naar de archiefbewaarplaats overgebrachte
archieven, ook die van gemeentelijke diensten en bedrijven, behoef ik in dit milieu
niet uit te wijden. Het zal u duidelijk zijn, dat deze taken in wezen niet verschillen
van die van elke andere gemeente-archivaris. Door de versnipperde en beperkte
werktijd laten de resultaten van de ordenende arbeid uiteraard langer op zich
wachten. Dat deze archiefzorg ook vaak ten goede kan uitstralen over andere
dan gemeente-archieven in een bepaalde gemeente, zoals archieven van kerken,
godshuizen, verenigingen, instellingen en bedrijven, zal vrijwel iedere streekarchi
varis u kunnen bevestigen. Soms in de vorm van een advies, soms in de vorm van
een onderzoek of ordening houdt de streekarchivaris contact met de overige archief-
bezittende instellingen in een gemeente. Een formele band daarvoor is niet nood
zakelijk.
Zoals iedere andere gemeente-archivaris verricht de streekarchivaris t.b.v. zijn
gemeenten nasporingen in het archief. Dat daarbij ook in de streekarchivariaten
[22]
[23]
