144
zeichnisse über die Staatsvertrage nimmt die Kommandofiihrung an sich. Im
Zimmer des Aussenministers wird das Ubergabeprotokoll von alien Beteiligten
unterzeichnet und beschlossen, das Haus zu versiegeln.
Anschliessend wird beim Grafen Zech Vollzugsmeldung erstattet. Wir haben
den Eindruck, dass ihm unsere Arbeit zunachst befremdlich erschien, dass sie
ihm aber schliesslich doch imponiert hat. Er ist erstaunt über den Erfolg. Er
findet warme, herzliche Worte beim Abschied und begleitet von seinen besten
Wünschen starten wir in Richtung Brüssel. Alles bestens erledigt".
Zo was dus het belangrijkste deel van het Archief van het Nederlandse Mi
nisterie van Buitenlandse Zaken op weg naar Berlijn, waar het op 20 mei werd
overgedragen aan de Afdeling Protokoll van het Auswartige Amt, na opmaking
van een protokol waarin werd verklaard dat ,,die Akten durch den Transport
nicht beschadigt, sondern sauber und ordentlich geladen und abgeliefert wurden".
(foto R.v.O. D 511227/8).
Het kommando trok daarop verder naar België en Frankrijk, om daar de
regeringsarchieven te bemachtigen. Als het bij Cap Gris Nez is, ziet het voor
het eerst de overkant, Engeland, en volgt de ontboezeming: „wann werden wir
da drüben sein, um dieses Kramernest auszuheben?".
Ook naar de archieven van de Nederlandse vertegenwoordigingen in het
buitenland werd gespeurd. In Brussel stond het Nederlandse gezantschap onder
Amerikaanse bescherming, en moest dus met rust worden gelaten. In Luik was
men ons te vlug af geweest en werd het archief in beslag genomen. In Gent was
het Nederlandse consulaat leeg bij aankomst. Het Nederlandse gezantschap te
Parijs stond onder Zweedse bescherming.
De schrijver van het Bericht blijkt tevreden te zijn over zijn werk: „Als
Ergebnis ist festzustellen dass die Akten der Aussenministerien von Holland im
Haag, von Belgien bei Poitiers und von Frankreich im Raume von Tours ge-
funden, sichergestelt und abtransportiert wurden. Einen wesentlichen Teil der
politischen Waffen haben wir unseren Feinden aus den Handen geschlagen
und dadurch auch den militarischen Siegen das Feld geebnet und dem deutschen
Volke Opfer erspart". (foto R.v.O. no. 402, 213751213806
In een niet gesigneerd, waarschijnlijk van Von Künsberg afkomstig verslag
van 21 december 1940 aan Von Moltke wordt nog eens de balans opgemaakt.
Na in het kort te hebben opgesomd wat in Polen en Noorwegen was gedaan
komt hij betreffende het Westen tot de volgende beoordeling:
„Im Westen war der Einsatz auf Anordnung des Herrn Reichsaussenministers
bereits seit geraumer Zeit geplant worden. Es konnten deshalb gewisse Vor-
bereitungen getroffen werden, die in technischer Hinsicht in der Beschaffung
eines eigenen Lastkraftwagenparkes und in personeller Hinsicht in der Neuge-
winnung einiger Mitarbeiter bestanden. Wahrend nach Norwegen das einzige
Verkehrsmittel das Flugzeug war, wurden im Westen ausschliesslich Kraftwagen
benützt, so dass in der Beschaffung von eigenen Kraftfahrzeugen ein ausser-
ordentlicher Fortschritt zu sehen ist.
Von besonderer Bedeutung jedoch musste es sein, dass das Sonderkommando
nunmehr über eine Reihe von Beamten verfügte, die in der Lage waren, in kurzer
Zeit ein feindliches Archiv auf aktuelles und uninteressantes Material durchzu-
sehen. So wurden
a) in Holland,
b) in Belgien,
145
c. in Frankreich
in engstem Zusammenhang mit den Spitzenverbanden des deutschen Heeres die
Aussenministerien sichergestellt und in dem Zustande angetroffen, in dem sie
von dem Gegner verlassen worden waren.
Wahrend sich in dem besonders geordneten und auch auf eine deutsche Be-
setzung offenbar nicht lange vorbereiteten hollandischen Aussenministerium die
Arbeit rasch und gründlich durchfiihren liess, war der Aufenthalt im belgischen
Aussenministerium, aus dem alles auch nur irgendwie interessierende Material
seit langer Zeit systematisch weggeschafft worden war, und nur Zufailsfunde
gemacht werden konnten, ausserordentlich langwierig
Men ziet hieruit dat in oorlogsomstandigheden een goed beheerd archief ook
zijn bezwaren heeft.
Men kan zich afvragen of dit wegvoeren van archieven geoorloofd was vol
gens het oorlogsrecht. Francois zegt hierover:
„De bezetter heeft niet het recht zich de archieven van de Staat toe te eigenen:
indien kennisneming er van om militaire of politieke redenen wenselijk wordt
geacht, kan hij deze tijdelijk tot zich nemen."1)
De hiervoor aangehaalde opdracht van 11 mei 1940 uit Berlijn spreekt van
„Beschlagnahme" en „Sicherstellung". Of het de bedoeling was de archieven
definitief te behouden is hieruit niet op te maken. Uit de terugzending der Ne
derlandse verdragen (zie blz. 149) zou men kunnen opmaken dat het Auswartige
Amt niet van plan was de stukken te behouden, maar alleen de inhoud te ver
werken voor eigen doeleinden. Vermoedelijk hebben de luchtbombardementen
van Berlijn een uitvoering van dit laatste verhinderd.
Een andere vraag is of de leiding van het Departement in Den Haag heeft
geweten dat het archief werd weggevoerd en hiertegen heeft geprotesteerd. Uit
de stukken is hierover niets gebleken en ook de hiernaar gevraagde ambtenaren
hebben niet geweten wat de Duitsers hadden weggehaald.
Om de lotgevallen van Von Künsberg nog even te volgen blijkt het volgende
uit de fotocopieën:
Nadat hij bevorderd was tot SS Sturmbannführer d. Res. der Waffen SS en
„an allen Fronten Material von weitragender Bedeutung für die politische
Kriegsführung herbeigeschafft" had, blijkt hij in ongenade te zijn gevallen. Men
krijgt uit de niet complete stukken de indruk dat er tussen het Auswartige Amt
en de Waffen SS onenigheid heerste. In januari 1943 werd Von Künsberg
bestraft; in juni 1943 gaf Himmler het bevel hem naar een „Fronttruppenteil'
over te plaatsen. Als reden gaf hij daarbij op: Künsberg hat zu sehr
bisher in seinem Leben verstanden auf vielen Klavieren zu spielen. Auf ihn
trifft zu, was man in Bayern „G'schaftlhuber" nennt und es ist höchste Zeit,
dass wir ihn richtig erziehen. Seine Verwendung ist mir vorzuschlagen. Zu
berücksichtigen ist beim Vorschlag, dass er zu einem sehr guten und charakter-
festen Kommandeur kommt, der sich von ihm nicht überfahren lasst". (foto
R.v.O. levensgeschiedenis v. K.P. 43, blz. 98399849). Volgens gegevens in het
Berlin Documents Center diende hij daarna o.a. bij de 8.SS Kavallerie-Division
„Florian Geyer". Daarna is niets meer van hem vernomen. Als bewijs van
waardering kreeg hij enige Nazi-onderscheidingen, o.a. de SS Totenkopfring
en de SS Ehrendegen.
x) Mr. J. P. A. Frangois, Handboek van het Volkenrecht, blz. 555.
