HET „SONDERKOMMANDO VON KÜNSBERG"
EN DE LOTGEVALLEN VAN HET ARCHIEF VAN
HET MINISTERIE VAN BUITENLANDSE ZAKEN
IN NEDERLAND VAN 1940-1945
134
Formsma, dr. W. J. (I), Nassaulaan 4bis te Groningen.
Hoekstra, H. (I), Pieter Woutersestraat 38 te Rotterdam.
Keikes, W. H. (II), archivaris van het streekarchivariaat Noord-Oost-Friesland.
Leverland, B. N. (II), Diemeistraat 7 te Leiden.
Masselink, J. A. (II), plv. Hoofd van het Centraal archieven depót van het
Departement van Defensie, Rembrandtkade 282 te Rijswijk (Z.H.).
Mosselveld, J. H. van (II), archivaris van het streekarchivariaat in de kring
Oosterhout.
Nienes, A. P. van (II), Amerongenstraat 94 te 's-Gravenhage.
Rogier, J. P. (II), Kromhoutstraat 59 te Eindhoven.
Schepman, B. (II), hoofd van het centraal archievendepot van het Departement
van Defensie, en hoofd van het archief der Koninklijke Landmacht.
Son, mej. M. A. F. Th. van (II), St. Bernaertsstraat 10 te Oudenbosch.
Stadermann, G. (II), hoofdcommies bij de inspectie der gemeente- en water
schapsarchieven in Zeeland.
Telders, mr. A. (II), archivaris der gemeente Gorinchem, Koningin Emmastraat
6 te Gorinchem.
Veldhuizen, H. W. van (II), ambtenaar ter secretarie van de gemeente Haarlem,
Mr. Jan Gerritszlaan 213 te Haarlem.
Ven, dr. A. J. van de (I), rijksarchivaris in Utrecht en inspecteur der gemeente
en waterschapsarchieven, Van Lidth de Jeudestraat 6 te Utrecht.
Zandbergen, H. C. J. (II), Dorpstraat 30 te Oud-Gastel.
N.B. Overdrukken van de naamlijst der leden zijn te verkrijgen bij de secretaris
F. H. C. Weytens, Utrechtseweg 320 te De Bilt, zolang de voorraad strekt
a f 0.50 per stuk.
135
De ambtenaren van het Ministerie van Buitenlandse Zaken te Den Haag die
woensdagochtend 15 mei 1940 na de bewogen oorlogsdagen weer naar hun
werk wilden gaan, werden tegengehouden bij de stoep van Plein 23 door enige
Duitse militairen, die hen verboden het Ministerie te betreden.
Wie waren deze Duitsers en wat speelde zich af achter de gesloten deuren
van het Ministerie?
Een antwoord hierop geven archiefstukken uit het archief van het Auswartige
Amt en andere Duitse archieven, in fotocopie aanwezig in het Rijksinstituut voor
Oorlogsdocumentatie te Amsterdam en in de bibliotheek van het Foreign Office
te Londen.
Uit deze documenten blijkt welk een groot belang de Duitsers hechtten aan
het bemachtigen der diplomatieke archieven van de door hen te bezetten landen
en welk een rol deze speelden in hun politieke oorlogvoering. Het leek mij
daarom interessant voor het Ministerie van Buitenlandse Zaken en voor hen die
in het archiefwezen in Nederland belangstellen een en ander op te tekenen.
De Duitsers die zo snel, zelfs de troepen vooruit, het Ministerie binnendron
gen, behoorden tot een „Sonderkommando" onder leiding van Eberhard Freiherr
von Künsberg. Geboren 2 september 1909 te Speyer am Rhein, was hij 15 maart
1939 in dienst getreden van de afdeling Protokoll van het Auswartige Amt te
Berlijn en op 1 mei 1939 tot „Legations-sekretar" benoemd.1)
Hij werd aan het hoofd van een groep gesteld die tot opdracht had bij het
binnendringen der Duitse troepen direct beslag te leggen op de archieven van
de ministeries van Buitenlandse Zaken der bezette landen en deze voor zover
wenselijk op te zenden naar Berlijn, waar een Archiefcommissie voor verder
onderzoek zou zorg dragen. De eerste eis was dus veilig stellen der archieven
van de ministeries van Buitenlandse Zaken der overrompelde landen.
Bij de inval der Duitse troepen in Noorwegen had von Künsberg zich zo
onderscheiden dat hij van de opperbevelhebber aldaar met toestemming van de
minister van Buitenlandse Zaken te Berlijn het IJzeren Kruis kreeg.
De 10de mei 1940 werd hij uit Noorwegen teruggeroepen en werd hij inge
deeld bij de AOK2) 18 met de secretarissen Wolf, Patzak en Jung en 10 vracht
auto's. Hij zou zich moeten melden bij legergroep B.
Geheim!
Heeresgruppe B H. Qu. den 14. Mai 1940.
Ic/A O
nr. 1592/40 geh.
an:
A.O.K. 18, Ic/A. O.
-1) Over de loopbaan van v.K. zie doss. Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie
(R.v.O.) P 43 blz. 9839-49.
2) Armeeoberkommando.