174
en Rotterdam, door Lodewijk Napoleon in dec. 1806 was door de verplaat
sing der Koninklijke residentie naar Amsterdam vervallen is in het gemeente
archief een tentoonstelling gehouden: Den Haag in de Franse tijd. Daarvoor
is grotendeels geput uit eigen bezit, maar ook het Kon. Huisarchief en het Al
gemeen Rijksarchief droegen met belangrijke stukken hiertoe bij. Omdat deze
tijd zo bijzonder arm is aan afbeeldingen er waren echter fraaie portretten
door Hodges van prins Willem V, P. Paulus, Hahn, Daendels e.a. en ook
aantrekkelijke historieprenten 1795, 1799, 1813 overwogen gedrukte en ge
schreven stukken. Voorzien van beknopte, doch voortreffelijke bijschriften ont
rolde zich heel deze bewogen periode, van het manifest uit 1793, waarbij den
Bataven kond werd gedaan van de oorlogsverklaring der Fransen, tot het ver
lossend woord met de proclamaties van nov. 1813 en de terugkeer der Oranjes
aan ons oog. Terecht was daarbij ook aandacht geschonken aan de goede kanten:
vernieuwing der administratie, tiendelig munt- en matenstelsel, rechterlijke or
ganisatie en wetboeken voor heel het land.1)
Land van Cuyk Streekarchivariaat)Dit streekarchivariaat is per 1 jan. 1960
opgericht door negen gemeenten, wier grondgebied ongeveer samenvalt met het
oude Land van Cuyk. De archivaris heeft blijkens zijn eerste jaarverslag zijn
taak met groot enthousiasme tot in zijn stijl: bewust heeft hij alle „stadhuis
taal'' vermeden, maar is daardoor misschien wat te „populair" geworden! en
prijzenswaardige deskundigheid aanvaard. Hij gaat, loffelijk streven, zelfs de
grenzen van zijn taak te buiten: als streekarchivaris van het Land van Cuyk
voelt hij zich verantwoordelijk voor alle Cuyklandse archieven!
In zijn inleiding geeft drs. Essink een overzicht van het werkplan voor zijn
omvangrijk ambtsgebied, waarvan de zetel is gevestigd te Cuyk, en van de
Cuykse archieven in het algemeen, die in de loop der tijden door oorlogshan
delingen en branden veel hebben geleden, het jammerlijkst wel Grave in 1902.
De archivaris maakt melding van het feit dat rond 1909 stukken, deel uitma
kend van de Cuykse dorpsarchieven, aangetroffen in de rechterlijke archieven,
naar het rijksarchief in Noord-Brabant zijn overgebracht. Nu is de gelegenheid
geopend deze althans voor de archieven, die een goed depot bezitten Beers,
Boxmeer, Cuyk terug te vragen.
Het archief van Beers bestaat grotendeels uit dorpsrekeningen, die een aan
vang nemen op het einde der 17e eeuw. Boxmeer kreeg in juni '60 een „zeer
gedegen en praktisch ingericht archief depot", waarin niet minder dan 500 m
archief kan worden geborgen. Bij de verhuizing daarheen van archivalia in het
v.m. gemeentehuis van Sambeek kwamen belangrijke charters tevoorschijn. Ge
ordend werden de rekeningen en bijlagen der samenstellende dorpen, alsmede
notulen en kopieboeken en registers B.S. en bevolking. De portefeuilles werden
vervangen door dozen. Het dorpsarchief van Rijkevoort werd aan Wanrooy
overgedragen. De archivaris hield zich ook bezig met de grote archivaliaverza-
meling der Boxmeerse Paters Carmelieten, beginnend met 1387; daaronder zijn
nogal wat stukken, die deel uitmaken van het Boxmeerse dorpsarchief, o.a.
16e- en 17e-eeuwse rekeningen en vroeg 17e-eeuwse sauvegardes, door de
Staten-Generaal aan ingezetenen der heerlijkheid Boxmeer verstrekt. Cuyk
1) In de „colofon" zegt de archivaris dat in 1813 „voor een terugkeer naar de oude
vormen van vóór 1795 vrijwel niemand meer te vinden was". Dat lijkt mij wat boud.
Verklaarde Gijsbert Karei niet triomfantelijk in zijn proclamatie: de oude tijden keeren
weerom? Ref.
175
bezit een goed archiefdepot; door verbeterde opstelling der rekken kon ruimte
worden gewonnen. Aanwezig zijn de dorps- en gemeentearchieven van Cuyk en
Sint-Agatha. Daar in Cuyk vroeger de substituut-ambtman en de landschrijver
hun kantoor hadden werden nogal wat stukken aangetroffen die in het rijks
archief in Noord-Brabant en het A.R.A. thuis hoorden en daaraan werden
overgedragen. De mogelijkheid lijkt geopend dat te Cuyk de belangrijke char
terverzameling Walter te Grave zal worden gedeponeerd, daar Grave nog geen
brandvrije archiefbewaarplaats heeft..Door bovengenoemde brand is het archief
van Grave deerlijk geteisterd; de stukken zijn nog leesbaar, maar de ruggen van
vele delen en de randen der losse stukken zijn door het vuur zwaar beschadigd.
De rijksarchivaris in Noord-Brabant heeft thans haar hulp toegezegd voor het
herstel; over een jaar of tien komt het archief weer uit de Bosse ballingschap in
Grave terug. In afwachting daarvan wil de archivaris de belangrijkste onder
delen doen mikrofilmen. De stad heeft momenteel een „nette archiefbewaar
plaats", die echter niet brandvrij is. Het bevat, behalve het archief der stad,
voorzover niet in Den Bosch onder dokters handen, de dorps- en gemeente
archieven van Escharen en Velp, en dat van het Graafse smedengilde. Van het
laatste is een inventaris vervaardigd. Daar het Sint-Catharinagasthuis een aan
de gemeente rekenplichtig lichaam is en de archivaris volgens het ontwerp-
archiefwet ook daarover het toezicht zal krijgen, heeft hij de gelegenheid ge
kregen het tot vóór 1300 teruggaande archief daarvan te ordenen. De archief
bewaarplaats van Haps is veel te klein; delen van het archief worden dan ook
in Beers en in Cuyk bewaard. Aanwezig zijn rekeningen sinds de tweede
helft der 17e eeuw; om het gemis van een belang oud-archief enigszins te com
penseren is jaarlijks 50 beschikbaar gesteld voor fotokopiëring in andere
archieven, o.a. van het Huis Bergh. Dat is ook te Oef feit het geval (stukken
te Kleef), dat zo goed als geen oud-archief heeft. Oploo c.a. De dorpsar
chieven van Sint-Anthonis, nu Ledeacker en Oploo, alsmede het archief van
het gilde van het H. Sacrament des Altaars en Sint-Anthonis Abt, te Sint-
Anthonis, worden bewaard in de bewaarplaats te Sint-Anthonis, die veel te
klein is. De 16e-eeuwse „sobere en robuuste, maar daardoor zeer fraaie archief-
kom is van de zolder gehaald en in de burgemeesterskamer geplaatst. De be
werking van het interessante oud-archief van Oploo (Peelgeschillen) werd ter
hand genomen. Vierlingsbeek c.a. bewaart de gemeentearchieven van Vier
lingsbeek en Maashees, alsmede de dorpsarchieven van Maashees, Overloon
en Holthees en twee gildearchieven in eerstgenoemde; het dorpsarchief van
Vierlingsbeek is verloren gegaan. Van Wanroy is het oud-archief miniem.
Aanwezig is het dorpsarchief van de v.m. gemeente Rijkevoort, in 1942 bij
Wanroy gevoegd.
Land van Ravestein en graafschap Megen, (streekarchivariaat). Tot archiva
ris is benoemd M. F. J. A. Sluyters (II). Met ingang van 1 november 1961
is opgericht het streekarchivariaat Land van Ravenstein en graafschap Megen
met als zetel Uden en omvattende de gemeenten Boekei, Ravenstein, Schaijk,
Uden, Zeeland en Megen, Haren en Macharen.
Tiet-Buren-Culemborg (Streekarchivariaat). Met ingang van 1 dec. 1961
is opgericht het streekarchivariaat Tiel-Buren-Culemborg, gevestigd te Tiel en
omvattende de genoemde drie gemeenten.
Utrecht. Daar de huurovereenkomst van het archiefgebouw op 31 dec. 1959
was geëindigd werd, naar het verslag over 1960 vermeldt, deze voor drie jaar
