168
In 1959 zijn de archieven van dit ministerie voor het gebruik gereed gekomen.
Het heeft van 1831-1945 bestaan, maar het archief bevat ook oudere bestand
delen. Bij de ordening heeft men in eerste instantie aansluiting gezocht bij de
indertijd toegepaste registratuur, meestal een rubriekenstelsel. De nadelen zijn
bekend: eerst enkele hoofdgroepen, waarbij een groep „Varia", steeds meer
afsplitsingen, ondernummers enz., in de rubrieken chronologische volgorde. De
archiefdienst zag zich genoodzaakt op deze rubrieken alfabetische of andere
klappers te maken, uiteraard een heidens werk. Somt ook wisselde de signatuur
en was de „Gliederung" geheel onbruikbaar geworden. Dan moest een geheel
nieuwe orde worden aangebracht, die „praktisch-induktiv" werd gevonden,
waarbij het zich kon voor doen, dat een bepaalde ordening een voorbeeld kon
zijn voor gelijksoortige andere fondsen. Piotr Bankowski, Verluste der
polnischen Archive und Handschriftenabteilungen der Bibliotheken im zweiten
Weltkrieg. De verliezen zijn vooral catastrofaal geweest in Warschau, Posen,
Danzig, Breslau en Stettin. Ook het Dresdener archief heeft zware verliezen
geleden, eerst door bominslag, later door diefstal en vervuiling, zoals blijkt uit
Das Dresdener Stadtarchiv und sein Schicksal im zweiten Weltkrieg, door
Alfred Hahn.
Afl. 2 bevat artikelen van Lieselott Enders, Veranderungen brandenburgi-
scher Gemeindegrenzen in der zweiten Halfte des 19. Jahrhunderts; Literarisches
Archivgut in Verlagen, door Rolf Jahn; Der Amtsvorsteher. Staatliche Orts-
polizeibehörden im 19. und 20 Jahrhundert und deren Schriftgut, door Hans-
Joachim Schreckenbach; Die Organisation der Bergbehörden in Thüringen und
ihre archivalische Ueberlieferung, door Ulrich Hess. De schrijver geeft een
overzicht van de verspreiding der stukken betreffende de Thuringse wijnbouw
als gevolg van de voormalige „Kleinstaaterei".
Wanneer men bedenkt, dat het aantal en de grenzen der staatjes steeds wis
selden, terwijl in deze staatjes niet steeds dezelfde instanties de mijnbouw be
hartigden, dan kan men zich voorstellen voor welke problemen de archivaris
komt te staan die niet alleen met „Provenienz" rekening wil houden, maar ook
met praktische bruikbaarheid. Ten slotte worde in deze aflevering nog ver
meld: Zum 70. Geburtstag von Heinrich Otto Meisner, door H. Lötztke.
In afl. 3 geeft E. Schetelich een verslag van de Arbeitstagung der Staatlichen
Archivverwaltung mit den wissenschaftlichen und den staatlich geprüften Ar-
chivaren der Deutschen Demokratischen Republik. Sommige van de gehouden
referaten zijn in hun geheel in afl. 3 opgenomen zoals dat van Ulrich Hess,
Spezialmethoden bei der Ordnung und Verzeichnung von staatlichen Akten des
19. und 20. Jahrhunderts. Aus der Arbeit des Thüringischen Landeshauptarchivs
Weimar und seiner Landesarchive. In Thüringen is de ordening, zoals hierboven
ook reeds is gezegd, bijzonder moeilijk wegens de voormalige „Kleinstaaterei".
Reeds in de administratieve periode heeft men bij de opheffing van staatjes en
de vereniging van hun afzonderlijke overheidsdienstjes tot grotere diensten om
praktische redenen het „Pertinenzprinzip" toegepast. De archivaris staat nu
voor de vraag welke „Provenienz" moet worden gevolgd, die van de afleveren
de overheid of die van de oorspronkelijke. Het artikel geeft zeer interessante
beschouwingen hoe men uitgaande van het „Provenienzprinzip" om praktische
redenen toch herhaaldelijk van deze regel heeft moeten afwijken. Voor de
beschrijvers van heerlijkheidsarchieven is belangrijk: Ordnungsprobleme bei
Guts- und Familienarchiven im Brandenburgischen Landeshauptarchiv Potsdam,
169
door Lieselott Enders. In een Gutsarchiv zijn meestal drie soorten archieven te
onderscheiden: overheids-, bedrijfs- en familiearchieven. Hoe nu bij overdracht
van het goed? Het Gutsarchiv afsplitsen van het familiearchief? In een familie
archief zijn weer familie- en persoonlijke stukken. In het algemeen is de „Prove
nienz toe te passen. Het laatste artikel is van Hanns Gringmuth-Dallmer,
Archive und Heraldik.
Afl. 4 bevat bijdragen van Helmut Lötzke, Zur Planung und Organisation
der Archivarbeit; Georg Thieme, Archivarbeit im Bezirk Gera. Van belang
zijn in deze bijdrage de beschouwingen over het aanleggen van „zeitgeschicht-
liche Sammlungen en „Ortschroniken" en over „Verwaltungsarchive" en „Be-
triebsarchive Na Hugo Cordshagen, Das Mecklenburgische Landeshaupt
archiv Schwerin unter Hermann Grotefend (1887-1921) volgen de Grundzüge
einer deutschen Archivterminologie. Referentenentwurf des Ausschusses für
deutsche Archivsprache. Neubearbeitung, door Heinrich Otto Meisner en Wolf
gang Leesch. De bestudering van dit ontwerp zij belangstellenden in de termino
logie sterk aanbevolen.
Afl. 5 bevat: Erfahrungen bei der Betreuung von Verwaltungsarchiven zen-
traler Dienststellen, door Botho Brachmann; Archivalische Quellen zur Ge-
schichte der Novemberrevolution von 1918 in der Provinz Brandenburg, door
Klaus Klauss; Aus den Anfangen des Werkarchivs des VEB Staatliche Porzel-
lan-Manufaktur Meissen, door Otto Walcha. Deze fabriek, in 1710 gesticht,
heeft een belangrijk archief. Het oudste bestanddeel vormen de „Arkana-
büchern Arkanum is de stof die elk materiaal zou kunnen veredelen, elke
ziekte genezen, de steen der wijzen maken en tenslotte het raadsel van het por
seleinmaken zou kunnen oplossen. Dan volgen: Ueber Bau und Einrichtung
von Kreisarchiven im Bezirk Neubrandenburg, door Peter-Joachim Rakow; Zur
Betriebsgeschichte des VEB Schlepperwerk Nordhausen, door Christa Steiner;
Zur Frage der Luftfeuchtigkeit in Archiven, door Hellmut Koch Onder de
berichten komt een verslag voor van H. Lötzke over het Internationale Instituut
voor sociale geschiedenis te Amsterdam.
Afl. 6 geeft een verslag over het archiefcongres te Stockholm en de volgende
bijdragen: Das Archiv für mechanische Dokumentation der Volksrepublik Po
len, door Romuald Nowicki, dat handelt over moderne bronnen als „Lichtbild,
Film und Tonaufnahmen". Ueber die Aufbewahrung und Haltbarkeit von
tonarchivalischem Quellenmaterial, door Werner Müller. Dit artikel gaat even
eens over geheel moderne problemen als „elektromagnetische Kraftfelder" in
„Lagerraume. -Erfahrungen bei der Ausbildung von staatlich geprüften Ar-
chivaren im Fachschulfernstudium, door Erika Grimm. Zeitgemasse Gedanken
über die Neugestaltung der Archivalienkonservierung, door Lola Hasznosné.
Schrijfster pleit voor wetenschappelijke „conservatoren" in letterlijke zin. De
binderij moet meer dan thans een laboratorium zijn. F.
De volgende archiefinventarissen zijn verschenen:
I. H. van Eeghen. Inventarissen van de archieven van de Directie van de Mos-
covische handel, Directie van de Oosterse handel en reederijen, en de Commissie
voor de graanhandel. Amsterdam 1961.
J. A. ten Cate. Het archief van vergadering en convent te Albergen. 's-Gra-
venhage, 1961,
