88
getroffen. Daar werd ook de inventarisatie der domeinarchieven 1795-1840
voortgezet, die bleken slechts uit fragmenten der oorspronkelijke te bestaan.
In Noord-Brabant werd het archief van de Waterstaat 1816-1849 onder
handen genomen.
Van de andere archiefbestanddelen noemen wij de voortzetting van de be
werking der nieuwere B.S.-archieven in Zeeland en Friesland. Regesten
voor de inventaris van het kapittel van Sint-Jan werden vervaardigd in
Utrecht; in Limburg werden de charters van het kapittel van Sint-Servaas
beschreven. De inventaris van het kloosterarchief van Albergen (Ov.) werd
door de chartermeester in Noord-Brabant, die deze vroeger had bewerkt,
persklaar gemaakt. Van bewerking van huis- en familie-archieven wordt
in Gelderland (Van Limburg Stirum c.a., thans in druk gereed, Brantsen,
de Cannenburgh) en Utrecht (De Vidal de St. Germain, in bewaring gegeven
door een stichting, die in mr. J. H. de Vey Mestdagh een eigen archivaris
heeft, De Geer van Linschoten) melding gemaakt. Inventarisatie van het
archief der Doopsgezinde gemeente te Giethoorn troffen wij aan in Overijsel,
van het waterschap Veendammer Benedenverlaat in Groningen, waar ook de
beschrijving van de kaarten van de zgn. Provinciale atlas -- merendeels van
v.m. kloosterbezit, in 1722-1736 vervaardigd werd vervolgd. In Noord-
Brabant kwam de bewerking van de hss.-verzameling van het Brabants Genoot
schap gereed; voorstellen werden gedaan omtrent de plaatsing van archief
stukken en van die mss., die beter in een archief dan in een bibliotheek op
hun plaats zouden zijn. -Een merkwaardig initiatief ontplooide de rijks
archivaris in Noord-Holland; bij de indicering van de Zaandamse notariële
protocollen werd bijzondere aandacht gewijd aan de Zaanse molens. De ge
gevens werden gegroepeerd op een 1000-tal kaarten, alfabetisch gerangschikt
op de molennaam, waarop plaats- en molennaam, tevens molensoort staan
vermeld. De geschiedenis van elke molen, zoals deze uit het notarieel archief
naar voren komt, is dus telkens op één kaart vastgelegd. -De beschrijving
van de zegels in de huis- en familiearchieven in Groningen werd voltooid.
Op een laboratorium der rijksuniversiteit werd de mogelijkheid onderzocht zegel
afgietsels te vervaardigen in kunsthars. Deze methode geeft wel prachtige
resultaten, maar is te kostbaar voor de praktijk, althans om het op grote
schaal te doen.
Inzake de belangrijkste aanwinsten kan het volgende worden gemeld. Het
rijksarchief in Gelderland verkreeg door ruil met de gemeente Nijmegen de
aldaar berustende archivalia, behorende tot het archief der Staten van het
kwartier van Nijmegen en hun Gedeputeerden en van de Commissie tot be-
neficiëring van de Nederrijn. Ingevolge Kon. besluiten werden diverse jongere
archieven van diensten naar de rijksarchieven overgebracht: van de bewaarders
der hypotheken te Utrecht en Amersfoort de stukken van vóór de invoering
van het B.Wnaar dat in Utrecht, van die te Roermond naar dat in Limburg;
van de inspecteurs der registratie en successie uit de jaren 1850-1866 naar
het A.R.A. en de rijksarchieven in Noord-Brabant, Zeeland en Limburg. De
administrateur van het kroondomein droeg aan het rijksarchief in Gelderland
de archieven der v.m. rentambten Culemborg, Tiel en Grave, 1823-1933, over.
Toen in 1946 de dienst der registratie en domeinen overhaast van Middelburg
naar Breda werd overgebracht is slechts een klein deel van het archief aan
het rijksarchief in Zeeland overgedragen; nu het hele archief van de dienst
89
Noord-Brabant en Zeeland naar het Bosse rijksarchief is gekomen werd het
overige Zeeuwse deel, 1807-1900, vandaar naar Zeeland teruggebracht. Het
rijksarchief in Noord-Brabant verwierf het archief van de directie van de
strafgevangenis in Breda, 1843-1908, en van het college van regenten daar
over, 1869-1941. Ook van de huizen van bewaring werden archieven naar
de rijksdepots overgebracht; zo in Zuid-Holland, Gelderland, Zeeland, Over
ijsel en Limburg. In Noord-Brabant hokte de overdracht door gebrek aan
personeel! Ook de verdere overdracht van de waterschapsarchieven in deze
provincie stagneerde om dezelfde reden en wegens plaatsgebrek in het
depot. Enkele rijksarchieven verwierven waterschapsarchieven: het A.R.A.
dat van het waterschap Stormpolder, 1631-1935; Noord-Brabant dat van het
waterschap Het Hoog Hemaal c.a., 1594-1942; Utrecht dat van het opgeheven
waterschap Ysselveld onder Ysselstein, 1843-1954. Belangrijk was de aan
winst aan huis-, persoonlijke- en familiearchieven. Het A.R.A. verwierf de
familiepapieren Van Goens, 17e-19e eeuw (in bewaring); het archief van de
minister van Staat Du Bus de Gisignies, hoofdzakelijk als commissaris-
generaal van Ned.-Indië, 1826-1830; stukken betr. het geslacht Van Zuylen
van Nyevelt, 16e-20e eeuw; archivalia behorende tot het huisarchief Duiven
voorde, 1596-1910 (in bewaring); familie-archivalia Van Vredenburch, 1820-
1948 (alsv.). Het rijksarchief in Gelderland verkreeg het bijzonder belangrijke
archief van het huis Oldenaller bij Putten (men zie hierover p. 60-61 van het
verslag) en het klein, doch niet onbelangrijke archief van het huis De Rees
onder Brummen. Voor het huisarchief Ammersoyen werden belangrijke
aanwinsten ontvangen, o.a. een cartularium, opgemaakt na de kasteelbrand in
1590, waarin alle toen aanwezige charters waren afgeschreven; niet minder
dan 65 dezer oorkonden zijn thans niet meer aanwezig. Het rijksarchief in
Utrecht kreeg het archief der familie Des Tombe in bewaring en dat der
familie De Vidal de Saint Germain boven vermeld, dat in Friesland een ver
zameling stukken, afkomstig van F. D. van Sytzama, 1693-1755. In dit verband
worde nog vermeld de verwerving van het archief der heerlijkheid Hoogeveen
(Rijnland), 1451-1903, door het A.R.A.
Tenslotte enige, negatieve, gevallen. De rijksarchivaris in Gelderland heeft
n.a.v. de overdracht van het particuliere domein Het Loo aan het Kroondomein
doen informeren of de bij de Opperhoutvesterij bewaarde markenarchieven
van het Hoog-Soerensche bosch en van de Uddelerheeghe, in 1916 aan het
rijksarchief in bewaring gegeven doch in 1955 teruggenomen, thans konden
worden overgedragen. Maar gezien het vruchtgebruik van prinses Wilhelmina
kon daarvan geen sprake zijn, en de markeboeken zouden geplaatst blijven in
de „geschiedkundige boekerijvan deze dienst. -De rijksarchivaris in Noord-
Brabant, vernomen hebbende dat de O.L.V. kerk te Antwerpen in het bezit was
van charters en registers, o.a. behorende tot het in haar depot berustende
archief van het Hollandse Huis te Geertruidenberg, die men niet ongenegen
was af te staan doch slechts tegen andere, tot de kerk behorende stukken, die
zich in het archief van het bisdom Breda bevonden, trachtte in deze richting
een oplossing te vinden, maar het mocht haar niet gelukken. Zij trooste zich: in
magnis voluisse sat.
De bezoekers- en bezoekencijfers vertonen bij 1958 vergeleken een kleine
stijging, maar overigens vrijwel hetzelfde beeld. Voor het A.R.A. waren zij
rsep. 1331 en 14388. Bij de provinciale depots heeft ook nu Noord-Holland,
