174
Verworven werden ook de archieven van de afd. Amsterdam der Vereeniging
tot afschaffing van alcoholhoudende dranken, 1851-1927, van de Aïaatschappij
tot Nut van t Algemeen, 1784-c. 1920 (bruikleen), koopmansarchief Fronen-
broeck en Van Naarden, 1731-1784, archief der Ev. Lutherse gemeente Am
sterdam, 1588-c. 1952 (bruikleen) en van de Ev. Lutherse Synode in het
Koninkrijk der Nederlanden, 1819-1945 (alsv.), en de archieven van verschil
lende diensten. Ook de historisch-topografische atlas boekte belangrijke aan
winsten. Een bijlage brengt de inventaris van het familiearchief Ooster,
1580-1898, bewerkt door mej. dr. Van Eeghen.
Sireekarchivariaat De Markkant. Het eerste verslag (1957) over dit in 1956
ingestelde streekarchivariaat, gevormd door de gemeenten Etten en Leur,
Hoeven, Oudenbosch, Prinsenbeek en Standdaarbuiten, verklaart de naam'.
Oorspronkelijk was Baronie-West gekozen; daar slechts twee van de vijf
samenwerkende gemeenten historisch tot de baronie van Breda behoorden
de overige tot het Markiezaat van Bergen op Zoom maakten G.S.
bezwaar en werd het op voorstel van de archivaris de Markkant, daar alle
vijf gemeenten gelegen zijn aan de Mark. Het oud-archief van Etten en Leur
loopt van 1480-1810. Na voorbereidend werk door anderen is daarvan in
1955 een inventaris gepubliceerd door de Z.E.H. Merkelbach van Enkhuizen.
Het nieuw-archief (d.w.z. na 1810) zal nog moeten worden bewerkt. De be
waarplaats (en) voldoet aan redelijke eisen, doch is bijna vol. Een begin werd
gemaakt met de vorming van een verzameling prenten en foto's In Hoeven
is een behoorlijke archiefbewaarplaats, die voorlopig voldoende ruimte biedt
om een gedeelte van het lopend archief over te brengen. In 1929 werd een
rubriekenstelsel ingevoerd, in 1932 het registratuurstelsel. Hier beschouwt
men 1929 als grens van oud- en nieuw-archief; het oudste stuk dateert
van 1483. Ook daarvan heeft bovengenoemde heer een inventaris vervaardigd;
enkele onderdelen zullen nog nader bewerkt moeten worden. Ten behoeve
van het historisch onderzoek doet zich de behoefte aan indices gevoelen;
begonnen is met de vervaardiging ervan op de resolutieboeken 1613-1811. Een
meer gedetailleerde beschrijving van het nieuw-archief zal nuttig zijn om de toe
gankelijkheid voor de administratie te vergemakkelijken. Met de vorming
van een verzameling prenten en foto s is ook hier een begin gemaakt.
Oudenbosch heeft een archiefbewaarplaats, die voor verbetering vatbaar is.
Het oud-archief (tot 1810) gaat terug tot 1462, de rekeningen beginnen in
1555, de resolutiën in 1598; de gedeponeerde archieven (Tafel van de H. Geest
en van de kerk) bevatten nog oudere stukken en gaan terug tot 1401. Het
archief t/m 1926 is c. 1930 geordend en beschreven. Bij de controle kwam
een kist met archiefstukken te voorschijn, waarschijnlijk afkomstig van een
burgemeester, die tevens ambachtsheer van Middelharnis was, die nog nader
moet worden bekeken. Aantekeningen werden gemaakt uit de resolutiën
1598-1810, die op fiches werden geschreven en systematisch gerangschikt.
Als aanwinsten zijn te noemen enige charters, verkregen uit de nalatenschap
van pastoor Juten. Er is een verzameling van foto's en prentbriefkaarten, die
onder beheer staat van de chef der afd. Interne zaken der secretarie.
Prinsenbeek lijdt onder de fouten, in 1941 bij annexatie van een deel der v.m.
gemeente Princenhage door Breda gepleegd.1) De bewaring op het raadhuis
1) Zie Ned. Archievenblad 1941/43 p. 7 vlg.
175
laat te wensen over; het oud-archief (oudste stuk 1417) is nog in bewaring
ten archieve der gemeente Breda. Een inventaris is niet aanwezig; de archivaris
nam de behandeling van het nieuw-archief (van 1813 af) ter hand. Indices
werden gemaakt van de belangrijkste bestanddelen ten dienst van de raad
pleging. De reeds aanwezige verzameling prenten en foto's werd uitgebreid. 1
Standdaarbuiten bezit een doelmatige archiefbewaarplaats op de eerste ver
dieping van het gemeentehuis. Het oud-archief begint met 1576, de serie
resolutieboeken met 1658; hierop is een index gemaakt. Ook hier is een uit
gebreide, goedverzorgde collectie foto's en andere afbeeldingen aanwezig, die
geregeld wordt uitgebreid.
Streekarchivariaat Peelland. M.i.v. 1 april 1958 is tot archivaris benoemd
de heer E. J. Th. A. M. van Emstede.
Rotterdam. Blijkens het verslag over 1957 werden in het oude gedeelte
tal van verbeteringen aangebracht. Het ruimteprobleem wordt echter met den
dag dringender; de beide depots zijn nagenoeg geheel gevuld en naar schatting
zullen de aanwinsten van boekerij en topografische atlas nog gedurende drie
jaar plaats kunnen vinden, en archieven van enige omvang kunnen niet meer
worden opgenomen. De archivaris herhaalt dan ook met nadruk de wenselijk
heid van uitbreiding der depotruimte. De inventarisatie van het oud-archief
der v.m. gemeente Overschie werd aangevat; die van het nieuw-archief is
gereed. De klappering van de retroacta van Delf shaven vorderde. Van
de aanwinsten kan worden vermeld de bewaargeving van het archief der
afdeling Rotterdam van de Hollandsche Maatschappij van Landbouw
1848-1950; geschonken werd het archief der Overschiesche Motorenfabriek,
1900-1941.
Utrecht. Het verslag over 1957 herhaalt de klacht der vorige jaren: de
ruimte en outillage zijn volkomen onvoldoende, en de fatale datum van 31 dec.
1959, waarop de beschikking over het huidige gebouw eindigt, komt steeds
naderbij. ,,Het gebrek aan ruimte veroorzaakt ook dat sommige bezoekers te
veel kind-aan-huis worden en zich met de bezigheden van de ambtenaren en
de dingen die op hun bureaus liggen gaan bemoeien". Een fotografiekamer
zou geen overbodige weelde zijn, evenmin als een kleine expositieruimte. 1
De eigenlijke archiefwerkzaamheden werden geremd door de steeds omvang
rijker inlichtingendienst ten behoeve van gemeente en particulieren (o.a. over
W. C. Röntgen, die van 1862-1865 te Utrecht verbleef). Als belangrijkste
aanwinst mag worden vermeld een collectie stukken en charters der Fundatie
Pelt (1717), in bewaring gegeven door de administrateurs; daarbij bevinden
zich stukken van de fundaties Drielenburch (1618) en Schoormond (1764).
KERKELIJKE ARCHIEVEN
Archieven der Herv. gemeente Amsterdam. Het eerste verslag van de
nieuwopgetreden archivaris dezer gemeente over nov. 1955nov. 1958 geeft
een overzicht van de tegenwoordige staat. De omvang bedraagt ruim 200 m
kerkeraad 39, diakonie 21, kerkvoogdij 115, classis Amsterdam 24, prov.
kerkbestuur in Noord-Holland 12 m de bewaarplaats is droog en voldoet
aan redelijke eisen van brandveiligheid, maar is bijna geheel vol, zodat op den
duur uitbreiding moet worden overwogen. De wijze van bewaring der losse
stukken bleek voor verbetering vatbaar. Van alle archieven zijn in de jaren
1912-1917 inventarissen opgemaakt door de toenmalige kerkelijke archivaris
