50
51
documenti di storia Napolitana, pubblicati dall' academia Postianana. I.
I registri aella cancellaria angioma, reconstrutti da R. Filangieri con la colla-
borazione degli archivisti Napolitani (Napoli, MCML).
Oost-Duitse archieven. „Der Archivar" (II 2 en III 2) brengt enige be
langwekkende mededelingen over de toestand der archieven in de Russische
zone van Duitsland. Het Staatsarchief te Koningsbergen verloor waarschijnlijk
de inhoud van zijn 15 vluchtdepöts; hetgeen in het Staatsarchief gebleven was
zou naar Moskou zijn gebracht, doch ging waarschijnlijk reeds op het station
door plundering verloren. Hetgeen te Grasleben was geborgen en dat was
het uit historisch oogpunt belangrijkste (stukken Duitse Orde, Domeinkamer
archief, kaarten en inventarissen) -is echter gespaard en bevindt zich in
het algemeen depot te Goslar. Van het stadsarchief te Koningsbergen is niets
definitief bekend. Van het Staatsarchief te Danzig werd met uitzondering van
een hoofdvluchtdepöt alles gered; ook gingen de inventarissen verloren, die
naar Hamburg waren gebracht. Het stadsarchief van Elbing is behouden doch
werd in 1947 aan de Polen overgeleverd. Het zwaarst is het Staatsarchief te
Breslau getroffen; de elders gedeponeerde 'archieven gingen grotendeels ver
loren, de in het hoofddepöt achtergeblevene zijn door Duitse troepen bij
de aanleg van een vliegveld in de uiterste strijd vernietigd. Het stadsarchief
echter schijnt grotendeels bewaard en bevindt zich thans in het (Poolse)
Staatsarchief te Wroclaw. Het diocesaan-archief is eerst door de Polen naar
Krakau gebracht, doch schijnt nu grotendeels aan de Kerk teruggegeven. Het
Staatsarchief te Stettin verloor vermoedelijk de inhoud van 7 der 15 vlucht
depöts; de rest is in het nu Poolse Staatsarchief. Het stadsarchief van Greifs-
wald is geheel bewaard en thans in de „Zweigstelle" van het Landsarchief
van Schwerin opgesteld. Van het Geheime Staatsarchief in BerlinDahlem
(thans: Berliner Hauptarchiv)is een deel verloren; het arbeidsveld is tot
West-Berlijn beperkt. Voor het oostelijk deel is het Centraal-archief de;
Sovjet-zone ingericht; ook het Brandenburgse Landesarchiv is daarin opge
nomen. Het Brandenburgs-Pruisische huisarchief is grotendeels vernietigd of
naar Moskou gebracht; een gering deel bevindt zich in het Hauptarchiv te
Berlijn. Het Reichsarchiv te Potsdam ging in April 1945 voor een deel, het
Heeresarchiv aldaar bijna geheel verloren. 1 Juli 1946 werd door de Russische
bezetters als erfgenaam van het v.m. rijksarchief een Centraal-archief voor de
Sovjetrussische bezettingszone geopend, dat in April 1950 ook de taiak van
het Brandenburgse Landsarchief op zich heeft genomen; het plan is daar ook
het bovengenoemde deel van het v.m. Geheime Staatsarchief te Berlin-Dahlem
te laten. Het is voorlopig ondergebracht in de bekende orangerie in het park
vian Sanssouci! Overigens vervult het zijn taak tot tevredenheid onzer Duitse
collega's. De Landesarchieven te Maagdenburg en Schwerin hebben slechts
geringe verliezen geleden. Van het Hauptstaatsarchiv (nu: Landeshauptarchiv)
te Dresden was de inhoud over niet minder dan 35 vluchtdepöts verdeeld, en
daardoor goeddeels behouden; het Wittenberger airchief 1448 1480 echter
ging op Königstein verloren.
Alles bijeengenomen is meer behouden dan men aanvankelijk dacht.
Het archief der Duitse Orde, van belang ook voor de Nederlandse ge-
schiedvorsing, bevindt zich intact in het nooddepot te Goslar. Het is de be
doeling der Geallieerden dit archief te beschouwen als afkomstig van een
niet meer bestaande staat, wiens gebied onder verschillende naties werd ver
deeld, waardoor geen natuurlijke erfgenamen voor de archiefbestanddelen aan
wezig zijn. Meekings heeft dan ook voorgeslagen dat een toekomstig Duits
centraal-archief deze onder zijn beheer zal nemen. Van Duitse zijde wordt
opgemerkt, dat het niet gaat om een Duitse staat, doch om een ridderlijke
Orde, „also mehr als einfaches Territorium, eine zentrale, gesamtdeutsche
geistliche Institution". De Orde bestaat nog, zodat de verbinding met het
centrale archief als een gelukkige oplossing mag worden aanvaard. Een Pools
beroep op de leenroerigheid aan de Poolse kroon wordt ontkend; slechts was
de hoogmeester in. 1466 rijksraad geworden, wat overigens reeds in 1489 een
einde nam. Toch zijn de Duitsers er niet gerust op dat de Polen niet verder
gaande eisen de registratuur der regering Allenstein is hun reeds overge
dragen zullen stellen. De vertrouwde grondbeginselen moeten worden
toegepast op de nieuwgeschapen situatie. Het Pertinenz-prinzip, dat zich naar
geografische verhoudingen richt, heeft hier zijn bruikbaarheid verloren, daar
de bevolking, die deze archieven draagt, naar West-Duitsland is overgebracht
Zo blijft slechts het Provenienz-prinzip over, „der Achtung vor dem ge-
schlossenen Archivkörper als einer organischen Einheit". Aan te nemen, dat
de plaats van het ontstaan daarbij doorslaggevend is, is een dwaling.
Dit standpunt wordt ook aanvaard door de vereniging van Duitse archiva
rissen die de volgende conclusie heeft genomen t.a.v. de regeling der archief
overdrachten bij het vredesverdrag; Beim Friedensvertrag sind die bei der
deutschen Bevölkerung und die bei der deutschen Verwaltung erwachsenen
Archivalien in Deutschland zu belassen bezw. an Deutschland zurückzugeben
Bei der Regelung dieser Fragen sind die vom Internationalen Archiv-Rat auf-
gestellten Grundsatze zu beachten, im besonderen Archivare hinzuzuziehen.
PERSONALIA
Het Jaarboek van de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde 19471949
bevat de volgende nekrologieën van archivisten: dr A. L. H eer ma van Voss.
door J. J. Kalma, J. Smit, door J. Steur, dr J. C. Westermann 1942 1945
directeur van het Economisch-Historisch Archief), door prof. jhr dr P. J
van Winter.
Aan den heer M. P. van Buytenen, rijksarchivaris in Friesland, is studie
verlof voor vier maanden verleend voor een onderzoek in Italiaanse archieven
en bibliotheken naar stukken, die betrekking hebben op Friesland.
Onze oud-ambtgenoot prof. dr B. H. Slicher van Bath heeft 16 Oct. 1.1.
het ambt van tijdelijk buitengewoon hoogleraar in de agrarisch-economische
en -sociale geschiedenis aan de Landbouwhogeschool te Wageningen aan
vaard met het uitspreken van een rede, getiteld: Mutabiliteit en continuïteit.
Overleden is mr dr H. S. Veldman, die van 1896 tot 1901 archivaris der
gemeente Delft is geweest.
