158
GEMEENTE- EN WATERSCHAPSARCHIEVEN.
Friesland. Tot inspecteur der Gemeente- en waterschapsarchieven in Fries
land is benoemd de heer M P. van Buytenen, rijksarchivaris in die provincie.
Doesburg. Het archief der gemeente, dat sinds 1935 op het Rijksarchief in
Gelderland verbleef ter bewerking, is naar de daarvoor ingerichte bewaar
plaats in de kelder van het gemeentehuis teruggebracht. De buitengewone
waarde van het Doesburgse archief en de vele moeite, aan de ordening en
beschrijving besteed, vragen evenwel dringend om een wetenschappelijk ge
schoolde beheerder. Het ware te wensen, zegt de inspecteur in zijn verslag
over 1948, dat t.z.t. met één of meer naburige gemeenten een regeling kon
worden getroffen voor de aanstelling van een gemeenschappelijke archivaris.
De archieven der weldadige stichtingen, welke met het gemeentearchief zijn
geordend en in dezelfde inventaris zijn beschreven, zijn tijdelijk eveneens in
de gemeentelijke bewaarplaats ondergebracht, maar zullen overeenkomstig een
vroeger gemaakte afspraak worden overgebracht naar de kluis in het Gast
huis te Doesburg, zodra aldaar de nodige stellingen aanwezig zijn.
Elburg. Er bestaat hier enige kans op een verbetering in de archiefberging.
Het gemeentebestuur overweegt een verhuizing uit het oude kasteel van
Elburg naar de gebouwen van het voormalige Agnietenklooster, welke op het
ogenblik gerestaureerd worden. Er zou dan gelegenheid zijn tot het inrichten
van een behoorlijke kluis. Het oud-archief, dat al in 1885 aan het Rijks
archief in Gelderland in bewaring is gegeven en daar is geordend en be
schreven, zou dan kunnen worden teruggezonden.
Polderdistrict Rijk van Nijmegen en Maas en Waal. Het bestuur van dit
polderdistrict, zelf nog jong doch gesproten uit een ouderpaar met een be
langwekkend verleden, heeft de inventarisatie daarvan opgedragen aan den
heer J. S. A. Delahaye, assistent aan het gemeente-archief te Nijmegen. Deze
heeft de bewerking van het archief van het v.m. polderdistrict Rijk van Nij
megen voltooid; de inventaris telt 2521 nummers. De overige archieven zijn
in bewerking.
BUITENLANDSE ARCHIEVEN.
Italië. In aansluiting aan hetgeen in de in 1945 en 1946 verschenen werken
„Works of art in Italy" werd gepubliceerd (zie Ned. Archievenblad 1945/46
p. 50, 1946/47 p. 157) en het daar medegedeelde aanvullend en afrondend,
publiceerden Hilary Jenkinson en H. E. Bell: Italian archives during the war
and at its close. Uitvoerig behandelden de schr. de door de Duitsers voorge
slagen beschermingsmaatregelen, aanvankelijk gericht op de bescherming; later
kwam een ander element in het spel, het streven vooral de voor de Duitse
geschiedenis belangrijke stukken naar Duitsland over te brengen, waarvoor
de directeur der Monumenta Germanica Historica werd aangewezen, die
echter de onmogelijkheid hiervan spoedig inzag. Tenslotte de Berseker-
uitbarsting tegen de Napolitaanse archieven, onzen lezers airede bekend (zie
Ned. Archievenblad 1948/49 p. 54). Daarna wordt een overzicht gegeven
159
van de maatregelen der geallieerde subcommissie voor de archieven. Het
tweede hoofdstuk brengt de balans der verliezen: het overzicht is vollediger
dan in de eerste publicaties het geval kon zijn met name t.a.v. de zeer
oude en zeer belangrijke notariële archieven, in 107 depots bewaard en
de belangstellenden mogen wij daarvoor naar het rapport verwijzen. Eén ook
voor ons belangrijke conclusie, de evacuatie betreffend, willen wij echter ver
melden: The principal problem in transfers of this sort is what to take and
what to leave behind, for the splitting up of series, in order to put in safety
what is most ancient and valuable historically, is undesirable on many grounds.
Letland. Onder de titel: Dispersion des archives de Riga deelt dr J. Kleyn-
tjens S. J. in ons Belgisch zuster-tijdschrift (XIX p. 63—66) een en ander mede
over het lot van de archieven van dit land. Het staatsarchief dateert van
1919, toen kostbare verzamelingen uit Duitsland en Rusland terugkeerden.
Daarin bevonden zich, behalve de archieven van de staat Letland na 1920,
het Lijfslandse landsarchief sinds 1400, de archieven der hertogen van Koer
land, kerkvisitatie-protocollen uit 17e en 18 eeuw e.a. In 1940 begon de
diaspora; de Russen voerden de verzameling Güterurkunden weg naar onbe
kende bestemming. Daarna vervolgden de Duitsers het vernielingswerk onder
voorwendsel de archieven tegen luchtbombardementen te beschermen; de
kostbaarste stukken werden overgebracht naar het kasteel Edwahlen, een
ander deel naar Troppau in Tsjechoslowakije, waarvan op het laatste ogen
blik een deel naar Sudetenland werd overgebracht. In Troppau bleven o.a.
de kerkelijke registers, de hertogelijke en de rechterlijke archieven. Ook in
de havens van Rostock en Libau werden uit Riga gesleepte archivalia opge
slagen. Zo zijn de Letlandse archieven overal heen verstrooid. Hun lot is
onbekend; men vermoedt, dat die uit het Sudetenland naar Riga zijn terug
gebracht.
De archieven van Tsjecho-Slowakije en de oorlog. In The American Ar
chivist van Juli 1948 deelt prof. J. V. Polisensky belangwekkende bijzonder
heden mee over de huidige staat dezer archieven, waarvan wij hier gaarne
kort verslag geven.
Gedurende de Duitse bezetting stond geen der belangrijke archieven onder
beheer van een Tsjech: alle prominente archivisten waren of slachtoffer der
terreur geworden of ten minste van hun vrijheid beroofd. Ook de materiële
verliezen waren zwaar. Een Gau-archiv werd geprojecteerd voor het Su
detenland, waarheen ook archivalia uit Praag zouden worden gebracht. Andere
stukken werden naar Duitsland gezonden, hetzij ter leen aan Duitse instel
lingen, hetzij onder voorwendsel om hen te beschermen tegen luchtaanvallen.
Het personeel wist van het voornaamste deel er van in het geheim fotocopieën
te maken. De archieven der voornaamste departementen, met name Buiten
landse Zaken en Landsverdediging, en van de (verboden) organisatie der
Sokols, werden door de Duitsers dooreengehaald en ten dele verstrooid.
Na de bevrijding kwam er een departement voor de archieven in de drie
delen des lands. De opzet der organisatie, toen het controlewerk was afge
lopen, was: decentralisatie in de archiefadministratie, overeenkomend met
de decentralisatie van de herstelde Staat, daarnaast invoering van een ge
concentreerd systeem voor streken, districten en organisaties. Een nationale
