122
123
strijd bleek te liggen dan het archiefgebouw, doch dat niettemin niets over
kwam. Op den duur deed zich hier echter vochtgevaar voor, doch tot her
plaatsing kon, daar het archiefgebouw inmiddels andere bestemming had ge
kregen, nog niet dadelijk wrorden overgegaan. In 1949 echter werd alles in
een nieuw, tijdelijk, archiefgebouw opgesteld.
Westkapelle. Het oud-archief van deze grotendeels bij de beVrijdingsstrijd
in Oct. 1944 vernietigde gemeente ontging het lot van het oude raadhuisje
doordat de burgemeester bijtijds gevolg had gegeven aan de wenk, het naar
het rijksarchief over te brengen.
Andere gemeenten. In 1939 stelden Gedeputeerde Staten uit hun midden
een commissie in die met den provincialen inspecteur de gemeentebesturen be
zocht om hen te overtuigen van de noodzakelijkheid, een archiefkluis te
bouwen. Vele gaven hieraan gehoor.
De inundatie van Walcheren tengevolge van het stuk bombarderen der
dijken door de Geallieerden in Oct. 1944 verraste dermate de gemeente
besturen, dat de meeste niet in staat waren gevolg te geven aan de op
dracht van den Commissaris der Provincie, de archieven naar Middelburg
over te brengen. Slechts Oost-en-West-Souburg gaf daaraan gehoor: oud
en nieuw-archief werden tijdelijk op het rijksarchief gedeponeerd. Toen ten
gevolge van hoge vloed ook de kluis van Rittem onderliep, werd oud- en
nieuw-archief dier gemeente daar gedeponeerd om te worden gedroogd en
verder bewaard. Zoals reeds gemeld werd na de bevrijding het oud-archief
van Domburg daar gedeponeerd.
Behalve Walcheren heeft ook Westelijk Zeeuwsch-Vlaanderen zwaar onder
de oorlog geleden. Het lot van het archief van Sluis vermeldden wij reeds;
hoewel ook andere gemeenten: Aardenburg (zeer belangrijk oud-archief),
doch vooral Oostburg welks archief in kluizen was geborgen en Bres-
kens zwaar werden getroffen, brachten hun archieven het er goed af.
Op Zuid-Beveland lagen Hoedekenskerke en Ellewoutsdijk een ogenblik
in het brandpunt van de strijd, doch daar de archieven bijtijds naar veiliger
plaats waren overgebracht zijn er geen verliezen te betreuren.
De inundatie van Schouwen en Duiveland, waar bij het uitbreken van de
oorlog zo goed mogelijk voor de archieven was gezorgd op aandrang
van het provinciaal bestuur was hier evenals overal in Zeeland op grote
schaal tot kluisbouw overgegaan bracht door de vrijwel algehele evacua
tie der bevolking grote moeilijkheden mee voor de archieven. Het meren
deel vond onderdak in bankkluizen te Zieriksee. Van verliezen zijn geen
berichten binnen gekomen.
Het eiland Tolen werd eveneens begin 1944 door den vijand geïnundeerd
op de stad Tolen na. De archieven der geëvacueerde gemeenten en der
polders werden door ambtenaren der provinciale griffie naar het slot Loe-
vestein overgebracht, vanwaar zij op het laatst van 1945 heelhuids terug
keerden.
Over de overige delen van Zeeland Noord-Beveland, St. Filipsland.
Oostelijk Zeeuwsch-Vlaanderen valt niets te vermelden.
Het archief van de Polder Walcheren was geborgen in een uitnemende
kluis, die in Mei 1940 weerstand bood aan het rondom laaiende vuur. Ver-
loren gingen echter een aantal, w.o. belangrijke, in het Polderhuis hangende
kaarten, nl. de nummers 2302—2304, 2306, 2414, 2524, 2536, 2537, 2552,
2621, 26772694 en 2698 van de inventaris-De Waard. Toen het archief,
tijdelijk elders opgeslagen, in het najaar van 1947 door het water zowel van
boven als van beneden werd belaagd, werd het, voordat nadeel was toege
bracht, opgesteld in het rijksarchief.
Van vier kleine polders op Walcheren, nl. de ElisabethpolderRapenburg
polder, Waayenburgpolder en Wilhelminapolder gingen de, eerst van 1918
resp. 1939 daterende, archieven door oorlogshandelingen verloren.
Het archief van de Willem Adriaanpolder (Noord-Beveland) is in Mei
1940 te Rotterdam grotendeels verbrand.
ANDERE ARCHIEVEN
Aan kerkelijke archieven gingen in Mei 1940 verloren: het archief van de
kerkeraad en dat van de diakonie der Ned. Hervormde gemeente te Middel
burg van 1574 af, dat der Classis Middelburg en dat van het Provinciaal
Kerkbestuur van Zeeland, beide van 1816 af. Verder de archieven der Waalse
gemeente te Middelburg van 1574 af. De kerkelijke archieven te Meliskerke
en Rittem beliepen schade door het zeewater, die te Oostburg door vocht.
Verloren ging ook het archief der Tiendcommissie voor de provincie
Zeeland.
UTRECHT.
RIjKSARCHIEF
In het begin van de oorlog is een scherfvrije bewaarplaats gebouwd; toen
deze voldoende droog was zijn daar de belangrijkste archivalia onderge
bracht. In Sept. 1944, toen de toestand als gevaarvol werd gesignaleerd, is
deze bewaarplaats nog zoveel mogelijk volgestopt, zodat van de belangrijke
fondsen daar verreweg het meeste en voornaamste was ondergebracht. Bo
vendien waren twee kisten met de allerkostbaarste archivalia overgebracht
naar de bewaarplaats onder de Domtoren.
GEMEENTE- EN WATERSCHAPSARCHIEVEN.
Utrecht. Reeds in Aug. 1939 waren het middeleeuwse archief en de kost
baarste tekeningen van de topografische atlas in daarvoor speciaal ver
vaardigde kisten geborgen in een der kelders van het gebouw. In Mei 1940
werden de voornaamste bestanddelen van het overig archief in twee dagen
tijds in de kelders opgestapeld. In hoeverre deze berging werkelijk tegen
oorlogsgevaar bescherming zou hebben verleend, heeft de praktijk gelukkig
niet behoeven te leren. Ernstiger gevaar vormde de hoge vochtigheidsgraad,
en toen in de loop van de zomer de toestand rustiger werd, werden deze
stukken dan ook naar het depot teruggebracht. In 1942 werden in de toen
gereed gekomen kelders onder de Domtoren een aantal kisten met middel
eeuws archief overgebracht; de overige vonden plaats in een nieuwe, van
wege de Inspectie Kunstbescherming gebouwde, wel niet bom- doch scherf
vrije en tegen brandgevaar en instorting veilige bergplaats in de voortuin
van het gebouw. In Jan. 1944 deed zich opnieuw gelegenheid tot decentrali
satie voor; 17 kisten met notulen van het stedelijk bestuur, transportregisters
e.a. werden in de kelders van het slot Loevestein ondergebracht. Het was