134
platen carton aangebracht, deur en poort werden zoodanig gerepareerd,
dat zij zij het dan nog niet op afdoende wijze weer konden worden
gesloten. De barricades van archivalia voor de ramen werden door het
archiefpersoneel afgebroken. Begonnen werd tevens met andere oprui
mingswerkzaamheden in het gebouw, die voorshands bestonden in het
bijeenvegen van kalk, zand en glasscherven en het verzamelen van oor
logstuig, dat op de meest onverwachte plaatsen te voorschijn kwam. Na
een week waren de bezoekerskamer en de bibliotheekkamer in zoodanigen
toestand gebracht, dat zij weer voor bureauarbeid konden worden
gebruikt. In verband met de in het depót aangerichte wanorde, moest het
archief voorloopig voor het publiek worden gesloten. In het begin van
Juli konden weer in beperkte mate archiefstukken aan de bezoekers ter
inzage worden gegeven, omstreeks het begin van December 1945 de
dienst weer in normalen omvang worden verricht.
Bij een nadere beschouwing van het gebeurde kunnen mijns inziens
de volgende conclusies worden getrokken. Het Rijksarchief is in de eerste
plaats gered, doordat alle ramen aan de Singelstraat uit draadglas beston
den. Hadden deze uit gewoon glas bestaan, dan zouden zij, gezien de
groote hitte, die in de Singelstraat heerschte, ongetwijfeld zijn gespron
gen. Het is niet aan te nemen, dat het in dat geval gelukt zou zijn te ver
hinderen dat de archivalia, ook al waren zij uit de onmiddellijke nabijheid
van de ramen verwijderd, vlam hadden gevat. De omstandigheid, dat
zoowel in de Sint Jansstraat als in de Singelstraat huizen tegenover het
archief stonden, die lager waren dan het archiefgebouw zelf, bracht
mede, dat de Canadeezen ons depót alleen onder vuur konden nemen
vanuit de Schoolstraat en dat zij hoofdzakelijk de hoogere verdiepingen
konden bestoken. Boven in het gebouw was de schade dan ook verreweg
het grootst. Een en ander bracht mede, dat onze voorzorgsmaatregelen,
die indertijd uitsluitend gericht waren op de bestrijding van uiteraard
van boven invallende brandbommen, thans bij de straatgevechten hun
volle waarde behielden. Zoo was het van groot belang, dat de zolder
geheel ontruimd was. Daardoor toch konden wij de naar beneden val
lende stukken brandend hout rustig op den betonnen vloer laten liggen,
waar zij vanzelf door het van de kap terugvallend bluschwater uitdoof
den. Van niet minder gewicht was, dat de verdieping direct onder de
zolder ontruimd was. Niet alleen heerschte hier tijdens den brand van
het Observatiehuis de grootste hitte, maar ook is juist op deze verdieping
een granaat door den muur gedrongen en in het depót ontploft. Van de
verdere voorzorgsmaatregelen is vooral van belang geweest, dat emmer
spuiten, een groote hoeveelheid water en een voldoend aantal emmers
in het gebouw aanwezig waren. Gebleken is, dat met genoemde spuiten,
vooral wanneer zij door twee man bediend worden, een groot effect kan
worden bereikt. Bij het blusschen van het onderste gedeelte van het dak
heeft één der vuurzweepen uitstekende diensten bewezen. Hierbij dient
te worden opgemerkt, dat de in het archief aanwezige vuurzweepen,
vervaardigd door den binder Scheerens en den verwarmingsstoker-vak
man Huizinga, van aanzienlijk grootere afmetingen waren, dan ik door-
135
gaans in openbare gebouwen heb gezien. Met een gewoon klein exemplaar
was m.i. tegen het fel brandende droge hout van het dak weinig uit te
richten geweest. Van groote beteekenis is het ten slotte geweest, dat er
op 16 April geen wind was. Deze omstandigheid heeft medegebracht,
dat het dak van het archief eerst vlam vatte, toen de brand in het naast
liggend perceel zijn hoogtepunt had bereikt en heeft verder het blus-
schingswerk zeer vergemakkelijkt.
E. J. WERKMAN.
