28
strelcKing 'het Fransche huwelijksrecht in overeenstemming te brengen
met de Op het concilie van Trente genomen beslissingen. Het is een uit
drukkelijke regeling van Koningswege van hetgeen de Katholieke kerk
reeds hact voorgeschreven en bevat dus de erkenning van het ongeschre
ven beginsel, dat de kerkelijke regelingen op het gebied van de huwelijks
wetgeving toonaangevend waren. Artikel 40 gaat op een onderdeel zelfs
verder can de besluiten van Trente, want het eischt de aanwezigheid
van vier getuigen.
Het doel van artikel 181 komt duidelijk tot uitdrukking in de woorden,
waarmede deze bepaling.aanvangt: ,,Pour o'bvier aux abus et inconvéniens
qui adviennent des mariages clandestinsMet welke middelen
tracht men deze openbaarheid te waarborgen? Allereerst door de vooraf
gaande afkondiging proclamations précédentes de bancs
ten tweede door het openbare huwelijk seront épousées publi-
quementen in de derde plaats door de aanwezigheid van getui
gen y assisteront quatre personnes6)
Moge de draagwijdte van artikel 40 in geenen deele worden onder
schat, de inhoud van artikel 181 is uit ons oogpunt bezien veel be
langrijker. In dit artikel wordt, gelijk in artikel 40, aangesloten bij den
bestaanden kerkelijken toestand met dit verschil echter, dat bij eerstge
noemd artikel van het bestaan der doopregisters en overlijdensregisters
wordt uitgegaan. De hoofdgriffiers moesten, ingevolge artikel 181, de
registers jaarlijks binnen twee maanden na het verstrijken van het jaar
tot zich nemen. Niet meer de griffier van den baljuw, doch voortaan de
hoofdgriffier van de koninklijke rechtbank. Men ziet de gelijkenis met de
bepaling, zooals wij die thans in ons burgerlijk wetboek aantreffen. De
pastoors moesten de verzekering geven, dat de registers, overeenkomstig
de waarheid waren ingevuld. Zij werden voor de juiste bijhouding ver
antwoordelijk gesteld. De registers moesten met zorg ter griffie worden
bewaard. Aan hen, die zulks verzochten, dienden uittreksels uit de regis
ters te worden verstrekt. De registers werden derhalve tot openbare regis-
29
ters gepromoveerd. Samenvattende, kunnen wij dus zeggen, dat in 1579
voorschriften werden gegeven omtrent de bijhouding, bewaring, de waar
achtigheid en de openstelling van de registers voor het publiek. Vooral
in het laatste schuilt de groote beteekenis van artikel 181. De bewijs
voering werd gemoderniseerd. Door middel van een gewaarmerkt uit
treksel kon men voortaan de geboorte, het huwelijk en het overlijden
bewijzen, en zoo kon men zich een gepraeconstitueerd bewijs verschaffen.
Het getuigenbewijs was nu op den achtergrond gedrongen, doch niet
in alle gevallen afgeschaft. De ontwikkeling van de rechtspraak na 1579
ging echter spoedig in de richting van de afschaffing van het getuigen
bewijs. Slechts in enkele gevallen, b.v. bij huwelijken, van welks voltrek
king de geheele streek getuige was geweest, en zoodoende een ieder
bekend waren, werd dit bewijsmiddel nog toegelaten.
Deze praktijk vond in Januari 1629 bij de „ordonnance sur les plaintes
des états-assemblés a Paris en 1614, et de l'assemblée des notables
réunis a Rouen et a Paris, en 1617 et 1626" (Code Michaud) haar wet
telijke bekrachtiging. Het getuigenbewijs werd ingeperkt in dien zin, dat
voortaan, voor het bewijs van het huwelijk op andere wijze dan door
middel van de huwelijksregisters, zes bloedverwanten als getuigen moes
ten optreden. Acht en dertig jaren later, in artikel 7 van titel 20 van de
groote ordonnantie van April 1667 van Lodewijk XIV werd het getui
genbewijs volkomen uitgeschakeld.
In laatstgenoemde ordonnantie staan twee artikelen, die bijzondere
aandacht verdienen. Artikel 8 bepaalt, dat de registers in dubbel moeten
worden aangelegd en op bladen, geparafeerd door den rechter. Het e-ene
register blijft onder berusting van den parochus, het andere exemplaar
moet worden gedeponeerd ter griffie van de rechtbank. Artikel 10 bevat
regelen nopens de wijze van invulling.
,,Les baptêmes, mariages et sepultures seront en un même registre,
selon l'ordre des jours, sans laisser aucun blanc; et aussitöt qu'ils auront
été faits, ils seront écrits et signés
Eerst in 1736 werden de voorschriften ten aanzien van den burgerlijken
stand weder herzien. De verwaarloozing van de bestaande bepalingen in
een aantal parochiën was de oorzaak, dat de voorschriften niet alleen
werden hernieuwd, doch op een aantal onderdeelen ook werden ver
scherpt. De desbetreffende ordonnantie is van groot belang en is te be
schouwen als een mijlpaal in den ontwikkelingsgang van den burgerlijken
stand.
Wij besluiten hiermede ons overzicht van de historische ontwikkeling
van het instituut van den burgerlijken stand in Frankrijk onder het
koningschap. Wij zijn thans genaderd tot de revolutie van 1789 en nog
slechts drie jaren verwijderd van 1792, den grooten mijlpaal in den ont
wikkelingsgang van den burgerlijken stand. Wij werpen den blik nog
r') Artikel 181: „Pour obvier aux abus et inconvéniens qui adviennent des mariages
clandestine, avons ordonné et ordonnons que nos sujets de quelque estat, qualité et
condition qu ils soient, ne pourront valablement contracter mariage, sans proclamations
précédentes de 'bancs faites par trois divers jours de festes,x avec intervalle compétent,
dont on ne pourra öbtenir dispense, sinon après la première proclamation faite: et ce
settlement pour quelque urgente ou legitime cause, et a la réquisition des principiaux
et plus proches parens communs des parties contractantes, après lesquels bans seront
épousées publiquement: et pour pouvoir témoigner de la forme qui aura esté observée
esddts mariages, y assisteront quatre personnes dignes de foy, pour le moins, dont sera
fait registre; le tout sur les peines portées par les conciles: enjoignons aux curez,
vicaires ou autres de s'enquérir soigneusement de la qualité de ceux qui voudront se
marier; et s'ils son.t enfants de familie, ou estant en ja puissance d'autrui, nous leur
difendons étroitement de passer outre a la célébration desdits mariages, s'il ne leur
apparoit, du consentement des pères, mères, tuteurs, ou curateurs, sur peine d'estre
punis comme fauteurs du crime de rat".
