26 bepaalden nieuwen kanunnik aan te wijzen. Indien een kanunnik over leed, kwam het zoodoende dikwijls voor, dat kanunniken naar Rome snelden om te trachten van den Paus gedaan te krijgen, dat hij een van hen als vruchtgebruiker aanwees. Zulks moest haastig in zijn werk gaan, want zoodra het stichtingsbestuur den Paus met de aanwijzing van den nieuwen vruchtgebruiker was vóór geweest, had uiteraard de pauselijke toewijzing geen enkele beteekenis. Het gevolg was, dat in vele gevallen aan den dood van een kanunnik-vruchtgebruiker geen ruchtbaarheid werd gegeven, teneinde te voorkomen, dat de sollicitanten naar het vrijgekomen beneficium zich reisvaardig naar het Vaticaan maakten. Dit ging uiter aard te ver. Toen de kerk aan dezen misstand geen afdoend einde maakte, greep de wereldlijke overheid in. Artikel 50 van genoemde ordonnantie luidt als volgt: ,,Que des sépultures des personnes tenans benefices, sera faict registre en forme de preuve, par les chapitres, colléges, monastères et cures, qui fera foi, et pour la preuve du temps'de la mort, duquel temps sera fait expresse mention esdicts registres, et pour servir au jugement des procés ou il seroit question de prouver ledit temps de la mort, au moins, quant a la récréance." 5) Derhalve een voorschrift, bevattende de verplichting om overlijdens- registers aan te leggen, betreffende bezitters van kerkelijke goederen. Artikel 54 bevat de strafbedreiging tegen hen, die een sterfgeval ge heim houden. ,,Et afin que la vérité du temps desdicts décès puisse encore plus clairement apparoir, nous voulons et ordonnans qu'incontinent après le décès desdicts bénéficiers, soit publié le diet décès, incontinent après icelui advenu par les domestiques du décédé, qui seront tenus le venir declarer aux églises, ou se doivent faire lesdictes sépultures et registers, et rapporter au vrai le temps dudict décès, sur peine de grosse punition corporelle ou autre, a l'arbitration de justice Bezien wij thans den inhoud van artikel 51. ,,Aussi sera fait registres, en forme de preuve, des baptèmes, qui con- tiendront le temps et l'heure de la nativité, et par l'extrait dudict registre, se pourra prouver le temps de majorité, ou minorité, et sera pleine foy a ceste fin." Deze bepaling doet eenigszins vreemd aan en hoort, indien wij letten op de redenen, welke tot de totstandkoming van de ordonnantie hebben geleid, eigenlijk hierin niet thuis. Wij zijn van meening, dat aan artikel 51 geen breede strekking moet worden toegekend. Naar alle waarschijn lijkheid hebben de ontwerpers uitsluitend het oog gehad op de registratie van den doop van de nieuw in aanmerking komende kanunniken. Hier is 27 sprake van doopregisters, die in feite geen doopregisters zijn, doch veel eer kunnen worden vergeleken met een bevolkingsregister. De artikelen 52 en 53 zijn geenszins van belang ontbloot. Vooral artikel 53, dat bepaalt, dat de registers eenmaal per jaar ter griffie van den baljuw, d.w.z. de publieke overheid moeten worden gedeponeerd. Hier zien wij de eerste symptomen van het optreden der burgerlijke autoriteiten op hei terrein van den burgerlijken stand. Maar de grootste beteekenis komt toe aan artikel 56. Artikel 52. ,,Et afin qu il n y ait faute auxdits registres, il est ordonné qu'ils seront signés d un notaire, avec celui desdicts chapitres et couvents, et avec le curé ou vicaire général respectivement, et chacun en son regard, qui seront tenus de ce faire, sur peine des dommages et intéréts des parties, et de grosses amendes envers nous." Artikel 53. ..Et lesquels chapitres, couvent et cures, seront tenus mettre lesdicts registres par chacun an, par devers le greffe du prochain siêge du baillif ou séneschal royal, pour y estre fidèlement gardés et y avoir recours, quand mestier et besoin sera." Artikel 55. ,,Et néantmoins, en tout cas, auparavant pouvoir faire lesdites sépul tures, nous voulons et ordonnons estre faicte inquisition soxnmaire et rapport au vrai du temps dudit décès, pour sur l'heure, faire fidèlement ledict registre." Artikel 56. „Et difendons la garde desdicts corps décédés auparavant ladicte révélation, sur peine de confiscation de corps et de bien contre les laïz qui en seront trouvés coupables, et contre les ecclésiastiques, de privation de tout droit possessoire qu'ils pourroient prétendre ès bénéfices, ainsi vacans, et de grosse amende a l'arbitration de justice." Het terrein, dat de ordonnantie van 1539 bestrijkt, is eng van begren zing. Toch mag de beteekenis dezer ordonnantie niet worden onderschat. Het is de eerste bemoeiing van het Fransche staatsgezag op het terrein van den burgerlijken stand. Veertig jaren later zag wederom een ordonnantie het licht, waarin wij enkele bepalingen aantreffen, welke voor ons doel van belang zijn. Wij bedoelen de ordonnantie van Mei 1579 van Hendrik III, gegeven te Blois onder den titel „Ordonnance rendue sur les plaintes et doléances des états généraux assemblés a Blois en Novembre 1576, relativement a la police générale du royaumeArtikel 40 dezer ordonnantie heeft tot 5) Isambert, Decrusy en Acmet, ..Recueil général des anciennes lois fran^aises", Parijs, 1828, XII (2), bh. 610.

Periodiekviewer Koninklijke Vereniging van Archivarissen

Nederlandsch Archievenblad | 1945 | | pagina 17