14
hierboven zagen) betrekkelijk laat nog stedelijke handvesten en schepen
brieven het Latijn bezigen. Merkel vestigt er in het bijzonder de aandacht
op, dat men bij het woord „stad" ten onrec'hte vaak denkt aan de breede
massa der burgerij en daarbij vergeet, dat in de 12e en 14e eeuw de bur
gerij naar buiten gerepresenteerd werd door slechts een klein getal patri
ciërsfamilies, die haar kinderen aanvankelijk zonden naar de scholen der
geestelijken en vervolgens naar eigen scholen, waarvan het onderwijzend
personeel weer uit geestelijken bestond, die uiteraard Latijn doceerden.
Hierboven ben ik daarom eenigszins uitvoerig op inhoud en strekking
van Merkels geschrift ingegaan, wijl veel ervan (behoudens dan zijne
opmerking over den invloed van den lageren adel) ook voor ons land
van toepassing kan worden geacht. Met name geldt dit van den invloed
der patricische families in de steden, die immers in ons land, reeds in de
Middeleeuwen, zulk eene belangrijke rol spelen. Zoo zou zijn geschrift
voor dengene, die meer gedetailleerd dan de steller van dit artikel de
onderhavige materie, wat betreft de in ons land uitgegeven Middeleeuw-
sche oorkonden, zou wenschen te onderzoeken, tot leidraad kunnen die
nen. Afgezien daarvan, dat Merkel met betrekking tot zijne mededeelin-
gen aangaande de Nederlanden niet alleen zeer sober, doch ook niet altijd
juist is. Zoo zal wel niemand de uitspraak op blz. 30 kunnen onderschrij
ven, dat „die Grafen von Holland seit 1268 regelmaszig(in der Natio-
nalsprache urkunden".
15
Lotgevallen van Schielands archief.
Voor elk archief bestaat er een groot gevaar van beschadigd worden
en zelfs van zoek raken en te loor gaan, als het geen veilig onderdak
heeft en er geen vaste, verantwoordelijk ambtenaar is, aan wiens hoede
het is toevertrouwd. Het eerste heeft Schielands archief eigenlijk pas in
de 19e eeuw en een archivaris eerst in de 20e eeuw gekregen en als men
nu bedenkt, dat het Hoogheemraadschap reeds in de 13e eeuw is opge
richt, dan zal het geen verbazing wekken, dat van het archief veel is ver
dwenen en het integendeel te verwonderen is, dat er nog zooveel be
waard is gebleven.
Uit de 13e eeuw is eigenlijk maar één origineel stuk, een charter, over
gebleven, ook de 14e eeuw en 15e eeuw hebben ons weinig nagelaten en
eerst in de 16e eeuw kan men van doorloopende series archiefstukken,
in hoofdzaak rekeningen, spreken. De bestuursresolutiën, bijna steeds de
ruggegraat van elk archief, beginnen pas met 1629.
Voor Schielands verlies is er nog een andere verklaring en die is, dat
de hoogheemraden vroeger vrijwel allen buiten Rotterdam en dikwijls
ver van de stad verwijderd woonden en de hooge heeren op hun kasteelen
het gemakkelijker vonden, niet te Rotterdam doch bij één van hen aan
huis te vergaderen, of wel dat de zaken bij rondschrijven behandeld wer
den en vele stukken dan langen tijd zwervende waren. Herhaaldelijk komt
het voor, ook in lateren tijd nog, dat de bode bij de ver uiteenwonende
heeren rond trekt om hun inzage van de stukken te geven. En men be
denke, hoe moeilijk het reizen in dien tijd was, met slechte wegen, meestal
te paard, een enkele maal in een gehuurd vehikel. Nog in de 16e eeuw-
is het schering en inslag, dat de bode brieven van den dijkgraaf bezorgt
„up den huyse van MatenesIn 1559 reist de bode Rombout Jansz. van
Dalem, de latere rentmeester, naar den heer van Matenesse, toen waar
schijnlijk al te of in de buurt van Leiden gevestigd, om de kist te halen,
waarin de privilegiën en de handvesten van Schieland geborgen waren.
„Ende heeft die in den Hage gebracht ten huyse van den hoogheemraad
Mr. Jacob van der Duyn".
Bij den brand van het hof van Wena in 1426 zullen stellig ook wel
archiefstukken van Schieland een prooi der vlammen zijn geworden.
In den tijd van de Spaansche troebelen is er eveneens veel zoek ge
raakt. De hoogheemraden vergaderden toen veelal te Delft, o.a. op 9
Augustus 1573 met hun advocaat mr. Johan van Oldenbarnevelt. Om
dezen in te lichten, hebben zij een aantal privilegiën, registers en andere
stukken meegesleept.
Tezelfder tijd had ook de gevluchte secretaris Wouter de Hondt vele
