122
begin af het geheele voor materieele verzorging bestemde overschot
zou komen te vervallen.
Eveneens lijkt 't mij onmogelijk, dat de archiefinspecteur, die voor
't meerendeel der provincies de rijksarchivaris is, die tengevolge van
de personeelsinkrimping der laatste jaren in zijn hoofdfunctie de
handen reeds overvol heeft gekregen, door het plan zijn administratie
en toezicht andermaal beduidend ziet vermeerderen en zelfs, zooals
in Limburg, zich van zijn hem door de provincie toegevoegden ambte
naar ziet beroofd.
De waterschapsarchieven tenslotte vallen geheel buiten het schema
van den heer Van Emstede, zoodat deze archieven de dupe zouden
worden van eenzijdig verhoogde activiteit bij de verzorging der
gemeentearchieven. Voor Limburg is 't begrijpelijk, dat de 7 in die
provincie aanwezige waterschappen, bij een aantal van 110 gemeenten
beneden 14000 inwoners, door den schrijver over 't hoofd werden
gezien, in Noord-Brabant mogen de 241 daar gevestigde water
schappen niet worden verwaarloosd en 't zelfde geldt in vele andere
provincies, 't Schema zou derhalve met de cijfers der waterschappen
dienen te worden uitgebreid, doch dan blijkt tevens, dat 't onmogelijk
is, kosten van archiefordening per inwonertal om te slaan. Niet t aantal
inwoners, doch 't aantal strekkende meters archief, in iedere gemeente
of ieder waterschap aanwezig, moet m. i. t uitgangspunt vormen bij
kostenberekening der archiefordening.
't Was een vernuftig idee van den rijksarchivaris in Noord-
Brabant mr. Smit, om, vanaf zijn eerste ambtelijk bezoek als
provinciaal inspecteur, de aanwezige, zoowel geordende als onge
ordende, gemeente- en waterschapsarchieven in strekkende meters
op te nemen, waardoor hij in 1930, bij beëindiging van zijn eersten
termijn van 10 jaar, over het totaalcijfer beschikte van t in de pro
vincie aanwezige aantal meters archief, onder gemeente- en water
schapsbesturen berustend, en tevens over verhoudingscijfers tusschen
geordend en ongeordend gedeelte in ieder archief afzonderlijk. Mr. Smit
deed aan het provinciaal bestuur het voorstel tot aanstelling van een
aantal archiefklerken in vasten dienst der provincie, welke, onder
toezicht der archiefinspectie, aan de gemeente- en waterschaps
besturen konden worden uitgeleend en wier wedden dan, voor den
duur der beschikbaarstelling, door het betrokken bestuur in de pro
vinciale kas zouden worden teruggestort, 't Provinciaal bestuur heeft
gemeend niet in dit voorstel te kunnen treden, in verband met
't risico bij onvoldoende aanvragen tot ordening, in welk geval de
kosten der archiefklerken geheel op de provincie zouden komen te
drukken, 't Gevolg is geweest, dat 3 van de 4 klerken, welke reeds
123
in los verband aan 't ordenen van gemeentearchieven waren begonnen,
in verband met verminderde aanvragen door de slechte tijdsomstandig
heden, geleidelijk aan bij de archiefdiensten van de provinciale griffie
en de beide grootste gemeenten moesten worden ondergebracht.
Toch konden de archiefordeningen in de gemeenten'tot heden door
gang vinden, zij het in vertraagd tempo en met minder personeel,
terwijl de eisch van continueering in de, overigens buiten elk dienst
verband gehouden, werkkring, dikwijls tot opsparing en uitstel bij
nieuwe aanvragen om hulp noopt. Sedert 1924 zijn in Noord-Brabant
24 gemeente-archieven met meetelling der sedert opgeheven
gemeenten 29 en 12 waterschapsarchieven geordend, hetgeen
o.a. neerkomt op een vierde deel van het in totaal te ordenen aantal
strekkende meters der gezamenlijke Noord-Brabantsche gemeente
archieven. De woorden van den heer Van Emstede „wij staan hier
voor een nagenoeg onontgonnen arbeidsterrein", kunnen dus voor
Noord-Brabant gelukkig niet gelden.
Veertien jaar archiefpraktijk hebben mij geleerd, dat secretarie
ambtenaren in t algemeen beter en vlugger voor 't ordenen van
nieuwe archieven kunnen worden opgeleid, dan wetenschappelijke
archiefambtenaren zonder secretarieervaring. Dit zal in verhoogde
mate gelden als in geheel Nederland volgens 't binnenkort door de
archiefcommissie uit de Vereeniging van Nederlandsche Gemeenten
te publiceeren, stelsel van archiefordening voor nieuwe gemeente
archieven, volgens den Code van t Registratuurbureau, zal kunnen
worden gewerkt, 't Stelsel der Vereeniging breidt zich zoodanig uit,
dat aansluiting van alle gemeenten bij 't Registratuurbureau binnen
weinige jaren mag worden tegemoetgezien. Een eerste gevolg zal
m. i. zijn, dat theoretische en practische bekendheid met den Code
der Vereeniging, als examenvak voor de practijkdiploma's der ge
meenteadministratie zal kunnen worden vereischt. Dan zal op den
duur ook iedere gemeentesecretarie over een eigen registrator komen
te beschikken, die geleidelijk aan, 't archief tot 1813, volgens den
Code, zal kunnen beschrijven, 't Bijwerken van volgens den Code
geordende archieven, wordt overbodig, mits de registrator de moeite
neemt op de „voor vernietiging vatbare" stukken reeds bij 't binnen
komen een stempeltje met V. V. V. benevens den datum, waarop
t stuk vernietigbaar wordt, aan te brengen, zoodat deze stukken
later bij bereiken van t aangegeven jaartal, zonder nieuw denkproces
eenvoudig uit de dossiers kunnen worden verwijderd.
Bij dezen logisch te verwachten gang van zaken, behoeven wij
over t probleem der ordening van nieuwe gemeentearchieven ons
niet langer t hoofd te breken. De brochure van den heer Van Emstede,
