52
53
z evenhoven. Zie: iNieuwveen.
Overzien we nu het bovenstaande, dan blijkt van 25 der circa
50 dorpsheeren dezer streek, dus van de helft ongeveer, nog een
min of meer welbewaard en volledig archief over te zijn. De
groote meerderheid van deze archieven bevindt zich geheel of
grootendeels in openbare archiefbewaarplaatsen; maar tusschen de
De van de heeren dezer heerlijkheden afkomstige archiefstukken berusten in het
Algemeene Rijksarchief en zijn beschreven door Mr. P. A. N. S. van Meurs m de
Verslagen van 's Rijks Oude Archieven XXIX (1906), aanwinsten Alg. Rijksarchief
XIX, bl. 63 en volgende. Onder het hoofd: „Heerlijke rechten en bezittingen vindt
men: aankomsttitels, stukken over benoemingen, diverse bestuurszaken, patronaat,
tienden en oneigenlijke heerlijke rechten van 1407 af tot in de 19e eeuw. Onder et
hoofd: „Dorpszaken zijn bijeengebracht stukken over de garing van lands- en dorps-
lasten en andere dorpszaken (1582-1777). Onder „Ambachtszaken' eindelijk stuk
ken van 15721758 over inning van waterschapslasten, vervening en verwaarborging
en processen, hiermede in verband staande. Nog zijn er eenige stukken van deze ver
zameling afgescheiden en tot de rechterlijke archieven gebracht. Die afscheiding is met
altijd geheel begrijpelijk. Wat heeft b.v. een „inventaris van de papieren en bescnei-
den van de heerlijkheden, loopende tot 1778" met het rechterlijke archief te doen:
Warmond. De van de heeren dezer heerlijkheid afkomstige archivalia berusten
op het Kasteel Warmond en zijn van een oudere beschrijving der charters afge
zien in 1934/35 geïnventariseerd door den schrijver dezes. Een exemplaar van aien
inventaris berust in de bibliotheek van het Algemeene Rijksarchief. De verzameling
bevat stukken van den aanvang der veertiende eeuw tot in de negentiende. Zij bestaat
uit: titels van aankomst en vererving, stukken over de administratie der heerlijkheid,
de functionarissen, wetgeving, rechtspraak, burgerlijk bestuur, dorps- en landbelas-
tingen, monopolies van den heer ten publieken nutte, ambachtsbestuur en polderbe
sturen; voorts stukken over de parochiekerk en de beide Warmondsche kloosters, met
retrcacta betreffende het beheer der stichtingsgoederen vóór de Hervorming, tijdens de
troebelen door den heer onder zich genomen; en eindelijk stukken over verschelden
vermogensbestanddeelen van privaatrechtelijken aard. Alles bijeen een verzameling
van ruim 800 nummers.
Wassenaar en Z u i d w ij k. De door de heeren dezer steeds nauw ver
knochte heerlijkheden als zoodanig gevormde archivalia berusten thans op het
Huis Twickel bij Delden. Het is een omvangrijk en inhoudrijk geheel. Op de wording
ervan in te gaan zou ons hier te ver voeren. In het voorbijgaan slechts willen wij
wijzen op het belang eener studie van de geschiedenis der archivalia van den Huize
Wassenaer naar hunne zakelijke en persoonlijke lotgevallen. Wij stellen ons voor,
dat deze studie èn nuttig voor de Hollandsche geschiedenis èn belangwekkend uit een
oogpunt van archiefwetenschap zal zijn.
Men merkt hier vooreerst op de bestanddeelen van algemeenen inhoud, zooals:
ïegister van de titels der Wassenaersche heerlijkheden uit de 16e eeuw, bevattende
akten van de jaren 1222—1497; de protocollen van leenakten en andere akten, aan
vangende met net protocol gemerkt AA, aangelegd c. 1360; daarna het protocol A,
aangelegd c. 1427; voorts de protocollen B en volgende, bijna zonder uitzondering
leenakten bevattende, met geringe hiaten loopende van 1410 tot de Fransche wet
geving (1811); eindelijk de rekeningen der rentmeesters van het Huis Wassenaer, van
1554/55 af vrij volledig.
Omtrent de heerlijkheden Wassenaer en Zuidwijk in het bijzonder kan men aan
treffen charters en losse stukken van 1276 af. Er zijn stukken over diverse bestuurs
zaken, over de uitoefening van oneigenlijke heerlijke rechten, over het beheer van de
goederen der kerkfabriek (met retroacta van vóór de Hervorming) en van andere met
de kerspelkerk in verband staande stichtingen, over het patronaat der kerk, over de
tienden en eindelijk over het beheer van onderscheidene bijzondere eigendommen der
heeren onder Wassenaar. Onder deze laatste groep kan men ook rangschikken een
groep stukken over Waalsdorp, hetwelk van 1635 tot 1719 een eigen bestaan als hooge
heerlijkheid heeft gehad.
Een zeer uitvoerig en waardevol repertorium op de in dit archief, inzonderheid de
registers en protocollen, opgenomen akten is aangelegd in 155053 en sedert dien
bijgehouden. Inventarissen van de verzameling zijn er van de 16e eeuw af; een inven
taris door A. Kluit is althans in afschrift (ook in origineel?) bewaard.
Zegwaard. Archivalia, van de vroegere heeren dezer heerlijkheid als zoodanig
afkomstig, berusten onder hun tegenwoordigen, in het buitenland woonachtigen,
rechtsopvolger. De schrijver dezes was niet' in de gelegenheid, inzage ervan te nemen.
Zoetermeer. Onder de eigenaresse van het restant der heerlijke rechten, Mevr.
BosVisser te Voorburg, berust nog een handvol stukken, naar het schijnt slechts
door een toeval bijeen geworpen. Retroacta van aankomsttitels der heerlijkheid, met
1407 te beginnen, zijn het eenige ietwat regelmatige bestanddeel ervan.
Zoeter woud e. De heerlijkheid van dit dorp verwierf zich de stad Leiden in
1610, na mislukte pogingen daartoe in de zestiende eeuw. Bij den koop werden ook
eenige retroacta van de vroegere heeren overgenomen; van dat tijdstip af zijn de door
het stadsbestuur in de uitoefening der heerlijke rechten en functiën gevormde archivalia
bijeen gehouden en tot een aanzienlijke verzameling aangegroeid. Ze zijn beschreven
door Dr. Overvoorde in zijn Inventaris Stadsheerlijkheden en Vroonwateren, bl.
2861, nummers 250576.
Een eerste afdeeling dezer stukken betreft Zoeterwoude en Stompwijk gezamenlijk.
Hier vindt men: de aankomsttitels, de inventarissen der plaatselijke archieven en de
banden van akten betreffende het bestuur dezer heerlijkheden: 13 stuks, van
1610 t/m 1830.
Onder de bijzondere zaken alleen Zoeterwoude betreffende, waarvan stukken aan
wezig zijn, merkt men op: de benoeming van functionarissen, keuren, vergunningen en
andere bestuurshandelingen, rekeningen van het ambacht, het dorp (de bede-rekening)
en de inning der landsbelastingen; rekeningen van het beheer der kerkfabriek en van
de H.^Geestgoederen, waaromtrent is op te merken, dat het patronaat der kerk met de
goederen der St.-Janscommanderij aan de stad Haarlem was gekomen, zoodat de
magistraat van Leiden zijn toezicht op het beheer dezer stichtingsgoederen alleen in
zijn hoedanigheid van ambachtsheer uitoefende; voorts stukken omtrent de tienden,
die de stad Leiden hier bezat; stukken van „achtergebleven archieven", waaronder ook
„polderarchieven", hetgeen een minder juiste aanduiding is: het zijn stukken van den
ambachtsheer betreffende de polders, stukken die talrijk zijn, daar de heer bepaalde
lijk ten aanzien van de droogmakerijen in het ambacht wel een overheerschende
plaats innam.
Zwammerdam, zie: Voshol.
Z u i d w ij k, zie: Wassenaer.
Zuidwijk (bij Boskoop). Geen archief bekend.
