148
behandeling der aangelegenheden door bevoegden worden aangelegd.
Zulk een stelsel moest in het bizonder geschikt zijn voor de ver
schillende archieven van de Koninklijk Zweedsche kanselarijen, om-
daar het best kan worden toegepast tot het bijeenbrengen dat het
in een chronologische serie van de uitgaande stukken. Met de hier
te geven aanwijzingen zou het stelsel bijzonder geschikt kunnen
worden toegepast: aan de eene zijde doorloopende zakenindices over
de uitgaande koninklijke brieven en aan den anderen kant de stukken,
die aan die brieven ten grondslag liggen, gerangschikt in aansluiting
met de groepen van onderwerpen van den index, liefst met bijvoe
ging van de copieën der koninklijke brieven.
Zoowel bij het dossierstelsel als bij den zakenindex moet de
nadruk erop worden gelegd, dat het schema voor de indeelingen
naar de onderwerpen met logische gestrengheid moet worden ont
worpen, dat de mededinging tusschen verschillende groepen zooveel
mogelijk moet worden verhinderd en dat het schema moet worden
volledig gemaakt en vervolgens moet worden gedifferentieerd bij
het toevoegen van nieuwe onderwerpen en bij het optreden van
groote vermeerdering van reeds bestaande onderwerpen. De grond
gedachten voor deze samenstelling van groepen van onderwerpen
met hunne afdeelingen zijn reeds door de Franschen aangegeven.
Men behoort uit te gaan van de verschillende beteekenis der groepen
en voort te schrijden in de richting van het algemeene naar het
bijzondere, van het belangrijke naar het minder belangrijke.
Een in het moderne archiefwezen dikwijls herhaalde stelling is
deze, dat de rangschikking van een archief de afspiegeling behoort
te zijn van het leven en de ontwikkeling van de instelling, waarop
het betrekking heeft: „Archiefgeschiedenis is een stuk geschiedenis
der staatinstellingen", heeft men gezegd.2) Deze stelling is in zekeren
zin gerechtvaardigd. Echter mag zij niet gaan boven het belang van
het navorschend onderzoek. Inderdaad wordt het gestelde doel in
hoogere mate bereikt bij een systematische indeeling van de stukken
naar de onderwerpen. De afspiegeling dag voor dag van de instel
ling, waarop het archief betrekking heeft, is gelegen in de chrono
logisch gehouden journalen en protocollen. De afspiegeling wordt
eerst volkomen bij het gebruik maken overigens van het dossierstelsel.
149
Dit stelsel geeft een volledig verzamelbeeld van de werkzaamheden
op elk gebied."
Tot zoover de vertaling van het Zweedsche artikel.
Het reeds genoemde artikel van den Duitschen archivaris Georg
Winter in het Korrespondenzblatt van April/Juni 1930, waarvan de
lectuur ten zeerste is aan te bevelen, bevat een uitvoerige en rijk
gedocumenteerden bestrijding van Weibull's opvattingen, speciaal van
Duitsch standpunt bezien, met daarbij de voor ons behartigings-
waardige opmerking„wir mussen es den Hollandern überlassen
Herrn Weibull's Kritik zu entkraften". L. LASONDER.
Bijdrage tot de bepaling van vaktermen.
I. Bescheiden, archief, document, collectie, verzameling.
Twee artikelen in den 39ster. Jg. van het Archivalische Zeitschrift
van 1930, het eerste van H. O. Meisner, Elemente der archiva-
rische Berufssprache, het tweede van W. Fürst, Zur Frage
der archivarischen Fachausdrücke, waren voor mij aanleiding
om nader in te gaan op eene vraag, die ik mij reeds meermalen ge
steld heb, of namelijk een gemis, dat zij in de Duitsche archieflittera
tuur aanwijzen en dat ook hier te lande blijkt te bestaan, niet zou
kunnen aangevuld worden. Ik bedoel het verschijnsel, dat verschillende
of bijna de meeste vaktermen geen constante waarde blijken te hebben
en ook, dat men vaak zich met omschrijvingen of algemeenheden
vergenoegt, waar dergelijke vaktermen op hunne plaats zouden zijn.
Niet alleen, dat dit tot misverstanden aanleiding geeft, maar het schrikt
van principieele uiteenzettingen af en is een bepaalde hinderpaal voor
het ontwerpen of verbeteren van het schema van den inhoud van een
archiefdepot. Dat dergelijke onzekerheid ook hier te lande bestaat,
behoeft niet te verbazen, gezien de evolutie, die de meeste termen
doorloopen hebben, en de vrijheid, die de Handleiding in dezen laat.
Laat ik beginnen met het woord, dat ons het meest gemeenzaam
is en dat in verschillende beteekenissen blijkt gebruikt te worden.
Dr. Meisner onderscheidt bij het begrip archief drie ruimere of engere
beteekenissen, maar het valt niet moeilijk om het getal nog te ver
meerderen.
Vooreerst wordt het gebruikt voor archiefdienst of -administratie,
bijvoorbeeld als men zegt, dat men ambtenaar bij het Rijksarchief (of
de Rijksarchieven) is. Dr. Meisner, om met diens uiteenzetting aan te
vangen, wijst er op, dat men met Archiv het gebouw kan bedoelen,
waarin een archiefdienst gevestigd is, bijv. als men zegt, dat men
zich van huis naar het Rijksarchief begeeft, of enger gesproken, het
In de praktijk kan het dikwijls doelmatig zijn om de hoofdgroepen samen te
voegen in alfabetische volgorde en in de eerste plaats de onderafdeelingen van deze,
met uitgangspunt van het algemeene voortgaande naar het bijzondere.
2) „Het doel van de omvorming der archieven is om zich een voorstelling te
kunnen vormen van het orgaan, waarvan de aktestukken afkomstig zijn, in denzelfden
toestand als dit verkeerde, toen de aktestukken vervaardigd werden en zich ver
zamelden. dus om dit als het ware weer in functie te zien." CASANOVA, a. w. blz. 189.
