74
van raden en intendanten van provinciën maken het grootste con
tingent uit. Intressanter, hoewei evenmin buitengewoon talrijk, is de
groep plakkaten, die onder hoofd IVRevolutie en Fransche tijd in
Zuid-Nederland, ressorteeren. Het zij mij vergund om ook hier de
verdienste van Dr. Knuttel in 't licht te stellen, door wien reeds een
catalogus van Belgische plamfletten uit den tijd der Josefinische
revolutie en der spoedig daarop gevolgde Fransche overheersching
was persklaar gemaakt. De door Knuttel beschreven collectie bevatte
zoowel plakkaten als pamfletten in den zin, die gewoonlijk aan dat
woord wordt gehecht men weet trouwens, dat Knuttel ook in
zijn bekenden grooten pamflettencatalogus die plakkaten opgenomen
heeft, welke, om zijn eigen woorden te gebruiken, het aantal ge
schriften over een bepaald onderwerp volledig maakten. Groep IV
nu wordt in hoofdzaak door de plakkaten uit deze collectie „Belgische
pamfletten" gevormdvan de pamfletten in eigenlijken zin zijn thans
de titels in den algemeenen catalogus der Koninklijke Bibliotheek
opgenomen. De bewogenheid van wat in de Nederlandsche geschie
denis „de Fransche tijd" wordt genoemd, weerspiegelt zich ook in
zooiets voor oningewijden - mufs en dors als onze verzameling
plakkaten. Bijna zonder onderbreking kan men de aanhoudende wis
seling van regeeringsvorm en indeeling van het land aflezen uit de
titels der collecties, die met elkander groep V vormen. Een enorm
aantal proclamaties, besluiten, circulaire aanschrijvingen en dergelijke
van de telkens weer anders geheeten, met andere bevoegdheden
bekleede en, voorzoover het departementale besturen betreft, over
anders genoemde en anders begrensde gebieden gezag uitoefenende
regeeringspersonen en -lichamen bleek de Koninklijke Bibliotheek rijk
te wezen. Daartegenover zinkt wel zeer in het niet, wat de ver
zameling aan „plakkaten uit den tijd van het Koninkrijk der Neder
landen bevat: niet anders dan proclamaties en besluiten van Willem I,
en de Provinciale Staten van Zeeland. Om voor de hand liggende
redenen van practischen aard zijn de titels van de collecties der
stedelijke e.a. plaatselijke ordonnanties ondergebracht onder het
afzonderlijke hoofd VIIISteden, dorpen, polders enzoovoorts. Over
de afdeeling „Munt", de eenige gehandhaafde van Knuttels groepen,
heb ik hierboven al gesproken.
De h ier beschreven systematische catalogus is niet als zoodanig
gedrukt, maar bestaat uit uitgeknipte titels, die in de aangegeven
volgorde onder de genoemde hoofden opgeplakt zijn. Er is dan ook
voorshands niet meer dan één exemplaar, in boekvorm, op de
Koninklijke Bibliotheek aanwezig. Zooals met alle nieuwe en opnieuw
gemaakte titels pleegt te gebeuren, waren ook de titels der collecties
75
in alphabetische volgorde op kolommen afgedrukt; een overdruk op
dun papier van deze kolommen heeft de titels voor den systematischen
catalogus geleverd. Voor ieder, die eveneens de titels zou willen
uitknippen en rangschikken volgens het hier beschreven of eenig
ander hem bruikbaar voorkomend systeem, is een dergelijk overdrukje
op aanvraag te verkrijgen. Overdrukjes van de kolommen op gewoon,
niet eenzijdig bedrukt papier, en in 't formaat van een klein boekje,
dienen als alphabetische catalogi der verzameling, ten behoeve van
bibliotheken en archieven zoowel als van particulieren, die in de
collectie plakkaten belang zouden mogen stellen. Een standcatalogus
van de verzameling behoefde niet afzonderlijk vervaardigd te worden:
met hun speciale plakkaten-signatuur voor de folio- en quarto-
series respectievelijk Plakk. F en Plakk. Q vormen de titels der
collecties een op zichzelf staand onderdeel van den standcatalogus
der Koninklijke Bibliotheek. Dat zij ook in den alphabetischen zoowel
als in den systematischen catalogus der geheele Bibliotheek opge
nomen zijn, behoeft wel nauwelijks vermelding. De meeste titels hebben
in de afdeeling Geschiedenis een piaats gevonden, een minderheid
bij Recht- en Staatswetenschappen, al de titels van de collecties der
muntplakkaten natuurlijk onder het hoofd Numismatiek.
De behoefte aan een personen- en zakenregister voor de geheele
collectie zou zich hebben doen gevoelen, ook wanneer aan Knuttels
systeem van indeeling naar den inhoud der plakkaten dus was
vastgehoudenhoeveel te meer is dit bij de thans toegepaste methode
het geval. Met de vervaardiging van zulk een register is dan ook al
een begin gemaakteen deel der portefeuilles is reeds van een lijstje
trefwoorden voorzien. Zijn eenmaal alle lijstjes gereed, dan worden
zij verwerkt tot één alphabetisch register; eerst wanneer dit zal zijn
voltooid en gedrukt, kan de verzameling plakkaten der Koninklijke
Bibliotheek als materiaal voor historisch onderzoek volledig tot haar
recht komen.
Met een verwijzing naar mijn in het Novembernummer van Biblio
theekleven verschenen artikel „De verzameling plakkaten van de
Koninklijke Bibliotheek", waarin voor den belangstellende, behalve
het hier ter plaatse meegedeelde, ook nog uitvoeriger bizonderheden
over de techniek van sorteering en rangschikking te vinden zijn, meen
ik deze korte toelichting te kunnen besluiten.
E. M. A. TIMMER.
