72
hebben achtergestaan. Een geheele kast vol was al door Knuttel
systematisch geordend onder hoofden als oorlog, belasting, godsdienst,
onderwijs, munt, enzoovoorts; voorzoover hij met de rangschikking
was gevorderd, had hij deze hoofdgroepen onderverdeeld naar de
uitvaardigende autoriteiten, en in de.aldus verkregen onderafdeelingen
de afzonderlijke exemplaren chronologisch gerangschikt. Het begrip
„plakkaat had Knuttel zeer ruim genomen: blijkbaar heeft het in
zijn bedoeling gelegen om in de collectie op te nemen alle stukken,
die van overheidspersonen of lichamen waren uitgegaan - niet alleen
dus, wat in 't openbaar den volke werd bekend gemaakt, zooals
verordeningen, reglementen, aankondigingen en dergelijke, maar ook
resoluties lijsten, circulaire aanschrijvingen, missiven aan een bepaald
persoon of college, en de in grooten getale aanwezige zoo geheeten
conditiën van verpachting der imposten: feitelijk pachtcontracten
voor een jaar of kortere tijdsruimte aangegaan, die men niet verwarren
moet met de gewone als alle andere plakkaten uitgevaardigde ordon
nanties op de middelen. Behalve inzake de missiven heb ik gemeend
een even ruime opvatting als Knuttel te moeten huldigen. Missiven
toch zijn ambtelijke brieven zonder meer, die dus ook aan hoogere
autoriteiten kunnen zijn gericht, terwijl in een plakkaat altijd de over
heid haar wil oplegt of althans bekend maakt hetzij aan de geheele
bevolking onder haar gezag hetzij aan een nader aangeduide groep
daaruit. Het is dus een essentieel verschil waarmee wij hier te doen
hebben; daarom zullen dan ook later de missiven, met rapporten en
andere bescheiden van dergelijken aard, kortom alles wat onder de
categorie der ingekomen stukken valt, in een afzonderlijke collectie
worden bijeengebracht.
De nu voltooide systematische catalogus der verzameling plak
katen bevat met de titels der plakkaten afzonderlijk, maar ruim 360
verzameltitels van op de volgende wijze verkregen collecties. Eerst
kwam de indeeling van 't geheel naar de uitvaardigende autoriteiten
Boven de door Knuttel toegepaste methode heeft deze wijze van
groepeering voor, dat gevaar voor subjectiviteit en vaagheid is uit
gesloten. Intusschen is één van Knuttels onderafdeelingen: de munt,
behouden gebleven ten gerieve van de numismatici, in den regel een
geheel aparte categorie van bezoekersin dit geval behoeft voor
subjectiviteit en vaagheid toch geen vrees te bestaan. Natuurlijk is
dan weer de zoo verkregen collectie muntplakkaten volgens de
uitvaardigende autoriteiten ingedeeld. Ook van de bovengenoemde
„conditiën van verpachting der imposten zijn, met inachtneming van
het bestuurslichaam waar zij van uitgingen, terwille van de over-
zichtelukhe.d afzonderlijke collecties gemaakt. Alle collecties zijn
73
voorzoover het formaat dit noodig maakte, verdeeld in een, chrono
logisch gerangschikte, folio- en quarto-serie.
Deze systematische catalogus nu bestaat uit negen afdeelingen,
dat wil dus zeggen dat de titels, naargelang van de uitvaardigende
autoriteiten die erin vermeld worden, onder negen hoofden zijn
gebracht, en wel de volgende1. Noord-en Zuid-Nederland tezamen;
II. Noord-Nederland tot 1795; 111. Zuid-Nederland tot 1787; IV. Revo
lutie en Fransche tijd in Zuid-Nederland; V. De Fransche tijd in
Noord-Nederland; VI. Koninkrijk der Nederlanden; VII. Steden, dorpen,
polders enzoovoortsVIII. Munt; IX. Buitenlandsche vorsten. De laatste
groep het aanhangsel bevat niet meer dan een gering aantal
proclamaties enzoovoorts, respectievelijk van Jacobus I van Engeland,
van koningen van Frankrijk uit de zeventiende en achttiende eeuw,
van Jan V van Portugal en Friedrich Wilhelm I van Pruisen.
Nog minder titels die evenwel een groot aantal meer por
tefeuilles en plakkaten vertegenwoordigen omvat groep l geen
andere dragers van het gezag kunnen voor deze afdeeling in aan
merking komen dan de vorsten en landvoogden, die over Noord- en
Zuid-Nederland, na 't einde der zestiende eeuw nog slechts over de
Zuidelijke Nederlanden, hebben geregeerd. Tot hun eenig gezelschap
hebben zij de Volksrepresentanten bij de Fransche legers, met
hun in 1794 en 1795 zoowel tot Noord- als tot Zuid-Nederlanders
gerichte proclamaties. Groep II daarentegen is niet alleen de grootste,
maar uit historisch oogpunt ook de belangrijkste afdeeling van de
geheele verzameling. Het is hier niet de inhoud der plakkaten, dien
ik in de eerste plaats op het oog heb al zal die uitteraard veel
opleveren wat tot aanvulling van onze uit andere bronnen verkregen
kennis dienen kan dan wel het, zij het onvolledige, beeld, hetwelk
ons hier getoond wordt van het door particularisme zoo bonte admi
nistratieve leven onder de Republiek. De groep is verdeeld in twee
onderafdeelingen: algemeen en provinciën. Het grootste contingent
van de plakkatencollecties onder laatstgenoemd hoofd leveren, gelijk
te verwachten was, de Staten der verschillende gewesten ook van
onderdeelen der gewesten, zooals Gelderland met zijn drie kwartieren
en hun dagelijksche besturenGedeputeerde Staten respectievelijk
Gecommitteerde Raden, Terwille van de overzichtelijkheid zijn plak
katen van Staten en dagelijksche besturen in dezelfde collecties
vereenigdzoo dikwijls was t het kleinere college, dat ampliaties,
renovaties, maar vooral elucidaties op de plakkaten van de Staten
uitvaardigde. Zooals men verwachten kon, bevat groep III minder en
vooral minder omvangrijke collecties: plakkaten van den Raad van
Domeinen en Financiën des Keizers, van gevolmachtigde ministers,
