het lichtste raadsel, dat mij bij deze uitgave der Archives Générales
is opgevallen.
's-Hertogenbosch. H. VAN ALFEN.
In het jongstleden najaar is verschenen het vierde deel der reeks
Inventaires des Archives Ecclésiastiques du Brabant, door Alfred d'Hoop,
conservator bij het Algemeen Rijksarchief te Brussel.
Terwijl het eerste de archieven der collegiale kerken, het tweede
die der parochiekerken en kapellen, het derde die der abdijen bevatte,
zijn in dit vierde deel de Brabantsche, dat wil zeggen volgens onze
zienswijze de Belgisch- of Zuid-Brabantsche kloosterarchieven behan
deld. Ook h ierin is eene massa wetenschappelijke arbeid nedergelegd,
want niet minder dan 138 kloosters, 13 begijnhoven en 2 comman
derijen passeerden de revue, elke inventaris door eene korte geschie
denis der instelling voorafgegaan en bevattende de volledige opsom
ming der stukken, ook waar zij thans bewaard worden. In eene vorige
recensie (jrg. 1920/21 pag. 66 en jrg. 1922/23 pag. 158) heb ik over
de tegenwoordige verspreiding reeds gesproken in dit blad, maar
omdat sedert een geruime tijd verstreken is, want het derde deel
verscheen in 1922, wil ik nog even van deze archieven zeggen, dat
zij op het einde der 18de eeuw nog intact waren, maar dat de ver
spreiding begonnen is door de bekende maatregelen van Joseph den
Ilde in 1783 en volgende jaren, voortgezet door de bewindhebbers
der Fransche Republiek en voltooid door de onverschilligheid ten-
opzichte van archivalia, die wel in het bijzonder een kenmerk der
19de eeuw schijnt te zijn en nu nog nawerkt. De heer d'Hoop heeft
dan ook moeten samenlezen uit verschillende fondsen der rijksarchief-
bewaarplaats, uit de Bourgondische Bibliotheek, uit het bezit van het
aartsbisdom, kloosters, pastorieën en particulieren. Bewerkt zijn aldus
meer dan 16000 nummers, waarin ongeveer 25000 charters en 7000
registers, zij het ook, dat de meeste charterverzamelingen alleen
summier aangeduid zijn.
Veel van directe waarde voor het Nederlandsch gedeelte van
Brabant of voor ons in het algemeen bevat dit deel niet. Terwijl om
een voorbeeld te noemen, verschillende abdijen van Zuid-Brabant van
oude tijden af en zelfs nu nog met Noord-Brabant in relatie staan,
is dit met de kloosters niet of bijna niet het geval geweest. Ik ver
meld slechts, dat in het archief der Urbanisten van Brussel het testament
van Willem van Duvenvoorde d.d. 1345 te vinden is. Toch hebben ver
schillende dezer archieven en in het bijzonder die der oudste kloosters
en begijnhoven weder voor ons belang, omdat de geschiedenis van
dergelijke Noord-Nederlandsche, die gelijktijdig of van gindsuit gesticht
zijn, vermoedelijk daaruit min of meer direct zal kunnen geweten
worden. In het archief van het bagijnhof der stad Diest of beter daar
uit afkomstig in de Bourgondische bibliotheek te Brussel bevinden
zich twee levensbeschrijvingen van den Noordbrabanter Nicolaas van
Esch uit Oisterwijk, wiens bijzondere plaats in de midden-16de-eeuwsche
godsdienstgeschiedenis als voorbereider der contrareformatie de laat
ste jaren zeer de aandacht trekt. In het archief van het klooster
Terbank bij Leuven zijn de registers der 15de en 16de eeuw bewaard,
waarin de namen der leprozen, die daar van geheel de Zuidelijke
Nederlanden en uit Noord-Brabant behandeld zijn, zijn opgeschreven.
Eindelijk is er het archief van het Augustinessenklooster Sion, dat
aanvankelijk te Vught bij 's-Hertogenbosch, later te Antwerpen en
vervolgens te Vilvoorden gevestigd was, bewaard gebleven, maar het
bevat thans geene stukken meer, die oud genoeg zijn om over de
Noord-Brabantsche afkomst en geschiedenis inlichting te geven.
Het vijfde en laatste deel, dat de beschrijving der archieven zal
bevatten, o. a. der talrijke geestelijke instellingen, die oudtijds op
het grondgebied van het tegenwoordige Nederland zijn gevestigd
geweest, zal ongetwijfeld voor ons van grooter nut zij. Wij zien dus
met belangstelling de verschijning daarvan tegemoet.
J. P. W. A. SMIT.
Er is toenemende belangstelling voor het gymnasiale onderwijs
en daarmede gaat gepaard ook belangstelling voor zijn geschiedenis.
Men stelt prijs er op het verband vast te houden dat er bestaat
tusschen ons modern gymnasium en de oude humanistische Latijnsche
School uit welker asch het verrezen is. Dit is niet alléén de begrijpe
lijke trots om als onderwijsinrichting op een historie, verder terug
gaande' dan de H. O. wet der vorige eeuw, te kunnen bogen, maar
ook een nog gevoelde familie-verwantschap. Gelukkig, zal ieder denken,
die de traditie hoog houdt, maar dat niet slechts terwille van de historische
liefhebberij, die daarin steken mag, doch ook omdat wat hier de traditie
is, samen hangt met het beste wat de gymnasiale school van alle
andere onderscheidtde classicistische en humanistische kern. Zoolang
134
Alfred d'Hoop. Inventaire General des Archives ecclésiastiques
du Brabant. Tome IV, Bruxelles, 1929.
135
Gedenkboek van het Stedelijk Gymnasium te Amersfoort, 1376
1926. Uitg. der Commissie, bij Valkhoff Co.
